MİDYAT TELKÂRİ SANATI ATELYESİ – MARDİN

TELKÂRİ NEDİR?

Telkâri, 925 ayar gümüş kullanarak %100 el işlemesi olan ve geçmişi M.Ö. 3000’lere dayanan Midyat’ta özgü bir sanattır. Kısaca gümüş tel işleme sanatı anlamına gelen “telkâri”, ince tel halinde çekilen gümüşün bükülmesiyle oluşturulan, çok küçük motiflerin kaynak yardımıyla bir araya getirilmesidir. Tümüyle el işçiliğine dayalı bir sanatıdır. Telkâri’deki motifler doğanın yorumlanışını yansıtır.  Bir dal, bazen bir çiçek, bazen eski Midyat taşı deseni, bazen de su damlasıdır.

Telkâri bir gümüş işleme sanatıdır. Günümüzde özellikle Mardin Midyat`ta bu sanat en iyi şekilde icra edilmektedir. Birçok atölyede yapılan bu işleme sanatı gümüş ve altından yapılabilmektedir. Telkâri sözlük anlamı ile de tel ile yapılan sanat anlamına gelmektedir. Ancak tel ile yapılan her sanata Telkâri denilmez. Bazı yörelerimizde yapılan hasır veya ahşaptan yapılan işlemeler bu tanıma girmemektedir. Osmanlı döneminde de oldukça sık görülen bir sanattır. Osmanlı zamanında “Vav” harfinin yapımında bu sanatın kullanılması Telkâri sanatına Vav işi de denmektedir.

Telkâri sanatı ile en çok gümüş madeni şekillendirilmekte. Gümüşün daha kolay eritilerek şekil verildiği için ve parlak bir görüntüye sahip olması ile en çok tercih edilen maden olmasına neden olmakta. Gümüşün yanı sıra altın ve farklı madenlerde de yapılabilmektedir. Sanat oldukça zordur. Özellikle döküm kapıların içerisinden erimiş gümüşü geçirmek ve modeli tam olarak ortaya çıkarmak önemli bir beceri gerektirdiği gibi önemli de bir zaman almaktadır. Telkâri sanatı ile ortaya çıkan aksesuarlar geniş bir zaman aralığında yapılabilmektedir. Bu nedenle de standart takılara göre daha yüksek tutarlara satılmaktadır.

Ülkemizde Mardin Midyat şehri Telkâri üretiminde öncü şehirdir. Farklı şehirlerde atölyeler bulunsa da bu işlerin merkezi olarak Mardin Midyat ilçesinde görülür. Uzun yıllar bu konuda tecrübe sahibi olan bu şehirde Telkâri sanatı adına mükemmel ürünler bulabilirsiniz.

TELKÂRİ YAPIM TEKNİĞİ

TELKÂRİ TEL ÇEKME

Külçe halindeki gümüş veya hurda gümüşler potada eritilerek ince çubuklar halinde dökülür. Daha sonra bu çubuklar silindirlerden ve haddelerden geçirilerek istenilen inceliğe getirilir. Bu incelik bazen telkâri 40 mikrona kadar inmektedir.

 TELKÂRİ MODELLERİ

Telkâri modelleri için Yapılacak ürün önce ana hatlarıyla bir kâğıt üzerine çizilir. Ürünün ana iskeletini oluşturacak parça esas alınarak hangi kısımlarında kaç mikron kalınlığında tel kullanılacağı, iç kısmının hangi desenlerle doldurulacağı belirlenir ve taslak üzerine yazılır ve telkâriden her türlü takı yapılır.

TELKÂRİ ÇEŞİTLERİ VE FİYATLARI

Yılardan evvel yapılan telkâri takılar bazıları şunlardır, telkâri küpe, telkâri kolye telkâri yüzük, telkâri anahtarlık, telkâri kemer telkâri bileklik, telkâri rozet, telkâri bilezik, telkâri set ve telkâri süs eşyalarıdır. Telkâri modelleri ve fiyatlarını görmek için Telkarisarayi.com sayfamızı ziyaret ederek beğendiğiniz ürünü kolayca en ucuz fiyattan satın alabilirsiniz.

TELKÂRİ ÇEŞİTLERİ

HASIR TELKÂRİ

“Örgü işi” veya “Trabzon işi” olarak da bilinen bu teknikte, ürün tellerin örülmesi ile ortaya çıkarılmaktadır. Daha çok Trabzon yöresinde uygulanan bu teknikte altın ve gümüş teller sekiz santimetreye kadar ende örülerek şeritler haline getirilmektedir. Daha sonra silindirler arasından geçirilen bu örgüler ezilerek tam bir örgü şerit haline getirilir. Bu şeritler uygun uzunlukta kesilerek bilezik ve kolye yapılır.

KAKMA TELKÂRİ

Bu teknikte bir taş, maden veya ağaç yüzey üzerine kazınan şekil ya da oyukların içine tel yerleştirilir. Tel kakma yapılacak yüzey üzerine çizilen şekil, kazıma veya asitle oyma tekniği ile yüzey üzerinde çukurlaştırılır. Bu çukura yerleştirilen çoğunlukla köşeli tel çekiçle vurularak sıkıştırılır ve şekil içerisine gömülür. Yüzeyden taşan kısımlar alınır, eğelenir, perdahlanıp parlatılır. Bu teknikle silah kabzaları, bıçak sapları, şemsiye sapları, zarf açacakları, yazı takımları, kaşık sapları, tespihler, nalınlar, ağızlıklar, baston sapları, şamdanlar, vb. eşya süslenir.

KAFES TELKÂRİ

Bu teknikte tellere şekil verildikten sonra kaynakla birleştirilerek bir ana iskelet oluşturulur. Bu iskeletin içi daha ince tellerle doldurulduktan sonra yine kaynak yapılır ve gerekirse ürün minik kürelerle ve toplarla süslenir. Bu teknikle kül tablaları, çakmak kılıfları, sigara ve mücevher kutuları, şamdanlar, tepsiler, şekerlikler, vazolar, ağızlıklar, nargile uçları, çiçekler, sigara tabakaları, fincan, bardak, sürahi vb. eşya kılıfları, abajurlar, çeşitli tabaklar, düğmeler, kol düğmeleri, küpeler, tepelikler, kolyeler, broşlar, bilezikler, kemerler ve yüzükler üretilir. Beypazarı’nda telkâride bu teknik kullanılır.

MİDYAT MARDİN’DE TELKÂRİ

Özellikle Mardin ve Midyat ilçesinde telkâri sanatı oldukça gelişmiştir. Hatta Mardin ve Midyat ilçesi, telkârinin doğup büyüdüğü yer olarak hafızalarda yerini çoktan kazımış durumda. Sayıları bugün bir elin parmakları kadar azalan ustalar, sanatı yaşatmak ve geleceğe taşımak için çalışmalarını sürdürüyor. Her el sanatı gibi gün geçtikçe kan kaybeden Telkâri Sanatı’na Mardin Valiliği destek veriyor. Sanatın sürekliliğinin sağlanması için ilde genç ustalar tarafından işlenen telkâriler, Avrupa’daki moda evlerine kadar götürülecek. Böylece geleneksel el sanatı, broşür dağıtımından uluslararası fuarlara kadar birçok hizmetten faydalanmış olacak. Bugün el kalemi ile parlatma işlemi Mardinli ustaların bir geleneği olarak devam etmektedir.

BEYPAZARI TELKÂRİ İŞÇİLİĞİ

Telkâri sanatı, Beypazarı’na Ahilik yoluyla kazandırılmıştır. Beypazarlılar bu sanatı kabul etmişler ve zaman içinde geliştirmişlerdir. Daha çok süs eşyaları ve takılar yapılmaktadır. Kemer, kolye, bilezik, küpe, iğne, başlık ve tılsım başlıca takı çeşitleridir. Telkâri’deki motifler tabiatın Türk-İslam düşüncesi ile yorumlanışı ve Türk zevkini yansıtır. Beypazarı ilçesi, telkâri sanatı, giyimi kuşamı, yemekleri, evleri ve el sanatları açısından incelenmeye ve araştırılmaya değer özellikler gösterir. İlçede gümüş işleri yapımının tarihi çok eskilere dayanır. Eski ustalar döküm gümüş ve altın işleri yaparken son 40 -50 yıldan bu yana telkâri ile uğraşmaya başlamışlardır. Bu eski ustaların yetiştirdiği ve onların bıraktığı yerden başlayan yeni ustalar ise 20. yy’ın son çeyreğinde telkâriyi Beypazarı’nda geliştirerek adını yurtdışına kadar duyurmuşlardır. Beypazarı’nda üretim geleneksel tekniğinden sapmadan küçük işletmelerde yapılmaktadır. İlçede 40 kadar işyerinde 30’a yakın usta ve kalfa ile 400’e yakın çırak ve işçi telkâri alanında çalışmaktadır.