BİRGİ ŞEFİK BEY KONAĞI VE YAĞHANESİ – ÖDEMİŞ / İZMİR
Ödemiş İlçesi, Birgi Mahallesi’nde Birgi Çayı kenarına inşa edilen ve 759 m2’lik parsel alanına sahip olan yapı “Şefik Bey’in Odaları”, “Şefik Bey Hanı” ve “Şefik Bey Yağhanesi” olarak da bilinir.
Yerleşim alanının doğusunda Papaz Deresi (Sasa Deresi) olarak bilinen vadinin batı yakasında yer alır. Günümüzde harap durumda olan yapı genel olarak iki katlı bir plan şemasına sahiptir. Zemin katına ait bazı duvarlar kısmi olarak korunmuştur. Bunun dışında özellikle ikinci kat ve örtü sistemi ile ilgili herhangi bir veri bugüne ulaşamamıştır.
Büyük çoğunlukla taş malzeme (dere taşı) ile inşa edilen yapının, bazı birimleri toprak harçla, bazı birimleri ise kireç harçla inşa edilmiştir. Dış avlu, deve damı, iç avlu, çeşmeler, mutfak, hazine dairesi, konaklama yapıları ve zeytinyağı işliği bölümlerinden oluşan büyük bir komplekstir.
Dış avlu, kompleksin ön dağılım mekânı fonksiyonundadır. Dış avlunun batı kanadında deve damı olarak nitelendirilen, günümüzde yalnızca duvar izleri algılanan ahır yer alır. İç avlunun güneyinde tuvalet, batısında bir çeşme, kuzeyde ortada yer alan ocağı bugüne ulaşmış bir mutfak ve iki yanında birer oda izi bulunur.
Avlunun kuzeydoğu köşesinde yer alan eski fotoğraflardan iki kat olduğu anlaşılan ve zemin kat duvarları itibariyle günümüze ulaşabilmiş yapının, ana yapıdan bağımsız hazine dairesi olduğu tahmin edilmektedir. İç avlunun doğusunda, avludan yüksek bir su basmanı üzerine oturuyormuş izlenimi veren, ancak alt katında zeytinyağı üretiminin yapıldığı ana yapı kitlesi yer alır. Yapı, ilgili koruma kurulu tarafından 2014 yılında tescillenmiştir.
Yağhane karşı köşesinde ise geleneksel Birgi taş evlerinden biri olan ve son zamanlarda tamir görmüş Şefik Bey konağı (Odaları) dır. İki katlı ahşap sütunlu, dış sofalı/hayatlı, odalar arasında eyvan yer alır.
Alt kat daha basık; kışlık odalara ve hizmet mekânlarına ayrılmış, üst kat esas yaşam katıdır. Evin tek ve ana cephesi avluya bakan hayat cephesidir.
KAYNAK: İZMİR ENDÜSTRİYEL MİRAS ENVANTERİ /ANONİM
FOTOĞRAFLAR: MUSTAFA GÜRELLİ
