ANTONIO ALIOTTI (IŞILAY SAYGIN) EVİ – BUCA / İZMİR

Sahipleri: Antonio Aliotti (İtalyan), Saygın (Türk)

Diğer İsimleri: Işılay Saygın Evi

Yapım: 1900’lerin başı?

Günümüzde: Sağlam

Aliotti’ler Halı, kuru üzüm, incir, tütün ihracatı işiyle uğraşıyorlardı. Ayrıca, Antonio Aliotti Evi, Aliotti Köşkü, Nicola Aliotti Evi, Hasanağa Bahçesi, Aliotti Hizmetli Konutu, bu evler de Aliotti ailesine aitti.

Albert Aliotti zamanında İzmir’de hanları vardı. Ege’de çeşitli yerlerde geniş arazileri vardı.

     Levantenler, İzmir’in tarihinde çok önemli bir yere sahip. Osmanlı İmparatorluğu zamanında gelişen ticaret sayesinde birçok Avrupalı tüccar Osmanlı’ya gelip ticaret yapmış ve sonrasında buraya yerleşmiş, İzmir ve İstanbul başta olmak üzere Osmanlı şehirlerinde hayatlarını sürdürmüşlerdir. Levantenlerin varlıklı ve eğitimli kişiler oldukları konusunda bir genelleme yaparsak, çok da yanılmayız. Levantenler çoğunlukla sanata ve tarihlerine düşkün, geçmişlerine bağlı kimselerdir. İzmir için gerçekten göz ardı edilemeyecek kadar değerli bir miras bırakmışlardır. Bugün İzmir’de demiryolu, bankacılık, mimari ve belediyecilik gibi şehrin gelişimine katkısı olacak birçok şeyde Levantenlerin parmağı vardır. Lozan Barış Anlaşması’ndan sonra kaybedilen ticari ayrıcalıklar ve gayrimüslimlere uygulanan yasaklar yüzünden birçok Levanten Avrupa’daki ana vatanlarına geri dönmüş, bazıları da İzmir’de kalmayı tercih etmiştir. Asırlar boyunca İzmir onların da ana vatanı haline gelmiş, birçok İzmirliden daha İzmirli olmuşlardır. Levantenlerin çoğu İzmir’in Karşıyaka (Cordelia), Buca (Boudja), Bornova (Bournabat), Alsancak (Punta) semtlerinde ikamet etmişler, bizlere de, her biri mimari birer şaheser olan bu güzel köşkleri bırakmışlardır.

ALİOTTİ AİLESİ:

Yaklaşık 200 yıl önce İtalya’dan ticaret için İzmir’e gelen, Batı Anadolu’da binlerce küçük üretici ile başladıkları halı işini büyüterek dünyanın en büyük halı tekeli konumundaki İzmir merkezli Oriental Carpet Company’yi (Doğu Halı Şirketi) kuran Aliotti ailesinin binlerce üyesi bugün Avustralya’dan Kuzey Amerika’ya kadar dünyanın dört bir yanına dağılmış durumda. İtalya’nın Floransa kentinden ayrılıp Sakız Adası’na yerleşen, 1820 yılında ise İzmir’e gelen Aliottiler, yüzyıllar boyunca Karşıyaka, Bornova ve Buca’da yaşadı. Aile bireyleri İzmir’in ticaretine, daha sonra da bölgenin sanayileşmesine büyük katkıda bulundu.

25 YIL SONRA GELDİ

Aliotti ailesinin Türkiye’deki en son üyesi olan “Baron” unvanını taşıyan Enrico Aliotti ise 10 yıl önce çocukların peşine düşüp Türkiye’den ayrıldı. Aliotti, Türkiye’nin en büyük otomotiv firmalarından Koç Grubu’na bağlı Tofaş’ın kurucu ortakları arasında yer alıyor. Hala Fransa’nın Nice şehrinde yaşayan Aliotti, İzmir Ticaret Odası’nın düzenlediği Levanten Sempozyumu’na katılmak için 25 yıl aradan sonra İzmir’e geldi. Kendisi ile aynı adı taşıyan finans uzmanı oğlu Enrico Aliotti ile beraber İzmir’e, köklerinin yattığı topraklara gelen Baron Enrico Aliotti, sorularımızı yanıtladı:

İZMİR’DE 3 İLÇEDE

–Bize ailenizin geçmişinden bahseder misiniz?

–Aliotti ailesi çok geniş kolları olan bir aile. Geçmişimiz İtalya’nın Floransa şehrine kadar uzanıyor. İlk olarak Sakız Adası’na giden Aliotti ailesi bireyleri, 1820 yılında da ticaret yapmak için oradan İzmir’e yerleşmiş. Ailemizin bir kolu Bornova’da, bir kolu Buca’da, bir kolu da Karşıyaka’daydı.

–İzmir’in en köklü levanten ailelerinden biri olarak İzmir ve Ege’ye ne gibi katkılarınız oldu?

–Ailem Batı ile Doğu arasında uluslararası halı ticaretini ve Batı Anadolu’da küçük küçük işletmelerinin gerçekleştirdiği halı ticaretini yönetiyordu. Büyükbabamın kardeşi Albert Aliotti, 19. yüzyılın başında bir çok halı şirketinin bir araya gelerek oluşturduğu en büyük halı organizasyonu olan Oriental Carpet Şirketi’ni kurmuştu. Ben de bu halı ticaretinin neticesiyim. Benim babam Karşıyaka’da doğdu. Ben ise uluslararası ticaretin bir sonucu olarak İran’ın Tebriz şehrinde dünyaya geldim.

YAŞAR’LA TAKAS

–Kentin mimarisinde de ailenizin izleri var…

–Karşıyaka’da bugün Yaşar Kültür ve Eğitim Vakfı’na ait köşk, Aliotti ailesi tarafından 1915’te yapıldı. Bu evi Yaşar Grubu’nun kurucusu Durmuş Yaşar’ın Rodos’taki evi ile takas ettik. Onlar burayı aldı, biz Rodos’taki evi. Buca’daki Hasanağa Bahçesi de geçmişte Aliotti Bahçesi olarak bilinirdi. Bunun gibi pek çok eser ailemiz tarafından yapıldı. Şu an hiçbir mülkümüz yok. Geçmişte Alsancak’taki 1462 nolu sokaktaki evlerin büyük bölümü ailemize aitti. Bu sokağa hala 1462 sokak deniyor. Ben Aliotti ismini istemiyorum. Bu numara işini kaldırın artık? Bu büyük Türkiye’de bilinen bir kimsenin ismini takamaz mısınız oraya. Türkiye’de ismi konulacak kimse yok mu? Tarihimiz yok mu? Türk’ün tarihi yok mu?

–Yaşamanızın büyük bölümü İstanbul’da geçti sanıyorum?

–Evet, İstanbul’da yaşadım. Büyükbabam İzmir’de kurulan İtalyan Ticaret Odası’nın başkanıydı. Ben de ne tesadüftür ki 100 yıl sonra İstanbul İtalyan Ticaret Odası’nın başkanı oldum. Bu görevi 12 yıl boyunca sürdürdüm. İstanbul’da hala çok sayıda arkadaşım var. Ancak 2000 yılında Türkiye parantezini kapattık. Aliottiler 1820’de geldiler. 2000’de ise benim Fransa’ya taşınmamla Türkiye parantezi kapandı.

2 OĞLUM ORADA

–Neden Türkiye’den ayrıldınız?

–Biri Fransa’da, diğeri İsviçre’nin Lozan şehrinde yaşayan iki oğlum var. İkisi de yurtdışında yaşamayı tercih etti. Eşim de ‘çocuklara yaklaşalım’ deyince Türkiye’den ayrıldık. Ben bu memleketin francalası (bir tür uzun ekmek) ile büyüdüm. Türk ekmeği ile büyüdüm. Fransa’da yaşasam da yüreğim Türkiye’de.

–Peki, Aliotti ailesinin üyeleri bugün hangi ülkelerde yaşıyor?

–Türkiye’de Aliotti ailesinden artık kimse yok. Aile üyeleri yıllar boyunca dünyanın dört bir yanına dağıldı. Kimi aile üyeleri Amerika’ya, kimi Avrupa’nın farklı şehirlerine yerleşti. Hatta Japonya’ya yerleşen Aliottiler bile var. Benim büyükbabamın kardeşi, İtalya’nın Tokyo elçiliği görevini üstlendi. Orada muazzam bir sefirhane (büyükelçilik) inşa etti. Düşünebiliyor musunuz? İzmirli bir Aliotti, Japonya’da hala ayakta duran güzel bir eser ortaya çıkardı.

Tofaş’ın kurucu ortağı

Baron Enrico Aliotti, 1930 yılında İran’ın Tebriz şehrinde doğdu. O zamanlar babası, merkezi İzmir’de bulunan Şark Halı Şirketi’nin Kuzey İran Bölgesi’nin müdürüydü. 1938’de ailecek İstanbul’a yerleştiler. Aliotti, İtalyan Lisesi’nden sonra İstanbul Amerikan Robert Kolej’den 1951’de mezun oldu. Ortakları İzmirli Giraud ile Aliotti aileleri olan Ege Petrol T.A.Ş’de çalıştı. Bu şirket İtalyan Fiat otomobillerinin temsilcisiydi. Bundan dolayı Aliotti 1968 yılında Bursa’daki Tofaş Otomobil Şirketi’nin kurucu ortağı oldu. Aliotti’nin şirketin ana sözleşmesinde imzası bulunuyor. 1980’de İtalyan Hayırsever Cemiyeti’nin başkanlığını yapan Aliotti, 1988’den 2000’e kadar İtalyan Ticaret Odası’nın başkanlığını yürüttü. Türk-İtalyan ticari ilişkilerindeki emeğinden dolayı İtalyan hükümeti 1994 yılında Enrico Aliotti’ye liyakat nişanı olarak commendatore ünvanı vermeyi uygun gördü.

KAYNAK: YENİ ASIR