ATATÜRK EVİ VE MÜZESİ – İZMİR

İzmir Atatürk Müzesi; Atatürk Caddesi üzerinde, Gündoğdu Meydanı’nda cephesi denize bakan bir yapıdır.
1875–1880 yıllarında halı tüccarı Takfor tarafından ev olarak yaptırılan bu köşk, 09 Eylül 1922 tarihinde sahibi tarafından terk edilmiş ve hazinenin mülkiyetine geçmiştir.
Büyük Zafer’den hemen sonra, Türk orduları yıldırım hızıyla Ege’ye doğru süzülürken Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Paşa’da onlarla birlikte, Ege’nin yakılmış ve yıkılmış şehirlerine uğrayarak İzmir’e doğru ilerliyordu. Atatürk, Türk Ordularının İzmir’e girişinden bir gün sonra 10 Eylül 1922 de, İzmir’e gelmiş, coşkun törenlerle karşılanmış, 2 gün sonra, Göztepe’deki Muammer (Uşşaklıgil) köşküne konuk olmuştu. Bu Köşk’te 29 Eylül 1922 akşamına kadar 19 gün kalan Atatürk, İzmir’e ikinci gelişi olan 27 Ocak 1923 te yine bu Köşk’te kalmıştır.
Atatürk, 27 Temmuz ve 1 Ocak 1924 tarihlerindeki İzmir gezilerinde de yine Göztepe Köşkü’nde kaldı. Latife Hanım’dan boşandıktan sonra, İzmir’e gelişlerinde, İzmirliler onu Gündoğdu semtinde, deniz kıyısındaki Naim Palas’ta misafir etmeğe başladılar. Bu ev, 1860 – 1862 yıllarında yaptırılmış, bir ara otel olarak kullanılmıştı. 1927 yılında İzmir Belediyesi, evi hazineden satın alarak Atatürk’e hediye etmiş, dayayıp döşemişti. Atatürk, 11 Ekim 1925 ten sonra 7 defa İzmir’de hep bu evde kaldı, bir çok tarihi kararları bu evde verdi.
Atatürk, 22 Haziran 1934 te son olarak İzmir’e geldiği zaman yine bu evde kaldı. Yanında İran Şahı Rıza Şah Pehlevi de vardı. İki geceyi birlikte bu evde geçirerek, 24 Haziran 1934 günü Balıkesir’e gitmek üzere İzmir’den ayrıldılar. O günden sonra İzmir’e bir daha gelmemişti.
Atatürk’ün ölümünden sonra, İzmir Belediyesi, Atatürk Evi’ni, eşyaları ile birlikte olduğu gibi korumuştu. Ev, iki katlı bir yapıydı. Ön yüzeyi mermer silmeler ve alınlıklarla süslüdür. Kemerli kapısından girildikten sonra, derinlemesine uzanan bir salona geçilir. Yanlarda odalar sıralanmıştır. Üst kata iki taraflı mermer bir merdivenle çıkılır. Üst katta da geniş bir salon, denize bakan bir balkonu ve balkan odası iki yanda iki geniş oda bulunmaktadır. Güneydeki oda, Atatürk’ün yatak odasıdır. Kuzeydeki ikinci odada İran Şahı Rıza Şah Pehlevi kalmıştır.
İzmir Belediyesi, 1941 yılında, Atatürk Evi’nin üst katını (Atatürk Müzesi) olarak düzenlenmiş, Atatürk’ün ve Rıza Şah Pehlevi’nin yatak odalarını, eşyaları ile birlikte, kullanıldığı şekilde sergilemişti. 1952 yılında alt kattaki salon ve odalar (Atatürk Genel Kitaplığı) olarak hizmete açılmıştı. O günlerde, Atatürk’ün İzmir’de bindiği kayık, girişteki merdiven altında sergilenmiş, üst kat Atatürk Müzesi ise, Atatürk’ün fotoğrafları, konsol ve aynalar, heykeller, tablolar ve halılarla donatılmıştı. 1967 yılında, Atatürk Kitaplığı, buradan yeni binasına taşındığı zaman Atatürk Evi, yeniden Atatürk Müzesi olarak düzenlenmek üzere Kültür Bakanlığına devredilmiştir.
Kültür Bakanlığı binayı onartarak yeniden düzenlemiş, 29 Ekim 1978 günü törenle ziyarete açmıştır. Binanın alt katında etnografik eserler, üst katında da Atatürk’e ait eşyalar sergilenmektedir.
Alt kat vitrinlerinde geleneksel kadın giyimleri, hamam takımları, elişleri peşkir, uçkur ve keseler ve çeşitli mobilyalar yer almaktadır. Halı kilim bölümünde Bergama, Kula, Gördes, Milas, Çanakkale gibi halı merkezlerinden seçkin örnekler, kilim ve cicimler, sedef kakma koltuk ve sehpalar ve daha başka etnografik eşya bulunmaktadır.
Atatürk Müzesi’nin bulunduğu üst katta ise tablolar, büyük boy aynalar, vestiyer, mobilya ve bronz döküm saat salonu süslemektedir. Salona açılan soldaki odalar Atatürk’ün banyosu, yatak odası, çalışma odası, kütüphane ve yemek odası olarak düzenlenmiştir. Atatürk’ün yatak odası mavi bir yatak takımı ile kadife kanepe ve iki koltukla sergilenmektedir.
Bina, Osmanlı ve Levanten mimarisi karışımından meydana gelen Neoklasik tarzda bir yapıdır. Bodrum, zemin, 1. kat ve çatı katından oluşmaktadır. Dikdörtgen planlı arka cephesi revaklı, avlulu ve 852 m²’lik bir alanı kaplayan kâgir bir yapıdır. Ön cephesindeki 1. katta cumbası vardır. Tüm zemin kat tabanı büyük boy mermer plakalarla döşelidir. Salonda, 34,5 m²’lik bir Isparta halısı, sağ ve sol nişlerde mermer heykeller, büyük kristal ayna ve Atatürk büstü bulunur. Sağ ve soldaki odada ve küçük salonda ise 19. yüzyıl stili nefis şömineler vardır. Birinci kata çıkan merdivenlerin başında aplik görevi yapan 2 adet tunç şövalye heykelciği vardır. Merdiven sahanlığında da büyük bir Atatürk portresi asılıdır.
1. katta Atatürk’ün kullandığı odalar bulunmaktadır. Bunlar: Toplantı salonu, çalışma odası, yatak odası, misafir odası, berber odası, muhafız odası, bekleme-kabul odası, kütüphane, yemek odası ve banyodur. Toplantı salonunda ortada yeşil çuhalı rulet masası ve etrafında 12 adet Cosmos marka sandalye yer almaktadır. Salon duvarlarına dayalı 10 adet küçük boy maun sandalyelerin arkalıklarındaki çini plakalar üzerinde, Shakaspeare’nin eserlerinden kimi sahneler canlandırılmıştır. Günün modasına göre döşenen yatak odasında 1 maun karyola, 2 komedin, 2 kadife koltuk, 1 kanepe, 1 şezlong, 1 markiz, 3 dolap vardır. Kütüphanede Fransızca bir ansiklopedi bulunmaktadır. Çalışma odasında meşe kaplama çalışma masası ve onun üzerinde Atatürk’ün kullandığı yazı takımı vardır. Odalar ise bronz dolama heykeller, vazolar ve yağlıboya tablolarla süslenmiştir. Yerde Isparta ve Uşak halıları serilidir. 
İzmir – Atatürk Evi ve Müzesi:
Açık olduğu günler: Pazartesi dışında her gün, 08.30-12.30 / 13.30-17.30 saatleri arası. Yaz günlerinde müze 19.00’a kadar açıktır.
Adres: Atatürk Cad. No: 24 Alsancak/İzmir
Tel : (0232) 464 80 85
Kaynak: 1- A A M, Atatürk Evleri Atatürk Müzeleri, Mehmet Önder, Türk Tarih Kurumu Basımevi 1993. ISBN: 975-16-0077-4. Sayfa: 27-28
2- Ahmet Gürel, İTK Uşakizade Köşkü Md.