TAVLUSUN RUM KİLİSESİ – TAVLUSUN / KAYSERİ
Yeri: Kayseri ili, Melikgazi ilçesi, Tavlusun Mahallesinde bulunmaktadır.
Bugünkü durumu: Kısmen sağlam ama definecilerin tahribatına uğramış bir yapıdır.
Tarihi: Ne zaman inşa edildiği bilinmeyen yapının 1819’da onarım gördüğü bilinmektedir.
Plan ve mimari özellikleri: Doğu-batı doğrultuda dikdörtgen bir plân arz eden yapı dıştan 14.00 x 17.00 m., içten 13.20 x 15.00 m. ölçülerindedir. Kilisenin kuzey cephesinin batı tarafında taştan üç sütun üzerine atılmış sivri kemerlerle iki gözlü bir revak oluşturulmuştur. Revak üzeri sivri tonozla örtülmüştür. Üç neften oluşan kilisenin batı cephesinde üç bölümlü narteksi yer almaktadır. Narteksin kuzey ve güney tarafları çapraz tonozla, batıdaki orta bölüm beşik tonozla örtülmüştür. Nartekse kuzeyden ve batı cepheden giriş vardır. Kuzeydeki giriş sonradan açılmıştır. Kuzey ve güney cepheleri sonradan duvarla kapatılmıştır. Kuzeydeki bölümün batı duvarına bir pencere açılmıştır. Narteksin orta bölümündeki düz lentolu kapıdan nartekse ve ibadet mekânına geçilmektedir. Lento üzerindeki kitabe yeri boştur. Muhtemelen burada bulunan kitabe çalınmış olmalıdır.
Narteksin batı cephesinin üst katında kuzey ve orta kısmın üzerine rast gelecek şekilde iki pencere açılmıştır. Güney cephede de bir pencere yer almaktadır. Bu narteks mekânının üst katına ne narteks’den ne de ibadet mekânından bir çıkış merdivenine rastlanmıştır. Kilise üç nefli olarak düzenlenmiştir. Kiliseye biri batı cepheden narteks’den diğeri kuzey cepheden iki kapıdan girilmektedir. Diğerlerinden daha geniş olan orta nef iki sıra halinde toplam 10 sütunla yan neflerden ayrılmaktadır. Batı taraftaki iki sütun, narteksin doğu duvarı içinde kalmıştır. Dor tarzı yalın başlıklara sahip olan sütunlar dikdörtgen biçiminde yüksek ayaklara oturmaktadır. Taştan yapılmış olan sütunların üzeri sıvanmıştır. Sütunlar ve duvara gömülü başlıklara atılan yuvarlak kemerler nefleri ayırmaktadır. Tonozları takviye eden kemerlerin karınları kahverengi ve krem renkte dönüşümlü olarak boyanmıştır. Bütün neflerin üzeri beşik tonozla örtülüdür. Yapının kuzey ve güney duvarları üst seviyede üçer pencereyle boşaltılmıştır. Dıştan dikdörtgen biçiminde tasarlanan pencereler içten yuvarlak kemerli niş şeklindedir. Doğu cephede her nefe birer tane pencere açılmıştır. Ana ve yan aspisler içten yarım daire şeklinde tasarlanmışken, dıştan köşeli olarak düzenlenmiştirler. Ana apsis dıştan beş cepheli iken yan apsisler iki cephelidirler. Apsislerin doğu cephelerinde birer pencere açıklığı bulunmaktadır. Yan neflerin güneydoğu ve kuzeydoğu köşelerinde birer niş bulunmaktadır.
Apsisin batı duvarında da ibadet mekânına açılan iki küçük niş dikkati çekmektedir. Duvar ve tonozlar sıvalı iken bu sıvaların büyük bölümünün tahrip olup dökülmüş oldukları gözlenmektedir. Zeminin sal taşlarıyla döşeli olduğu ancak bu döşemenin neredeyse tamamının define arayıcıları tarafından tahrip edilmiş olduğu görülmektedir. Yapıda herhangi bir fresko bezemesine rastlanmaması ilginçtir. Kilisenin üst örtüsü dıştan kiremit şeklinde geçmeli olarak biçimlendirilmiş sal taşlarıyla kırma çatı şeklinde örtülüdür. Kilisenin 8 metre kadar güneyinde yapıdan bağımsız olarak tasarlanmış bir çan kulesinin bir bölümü günümüze ulaşmıştır. Sekizgen gövdeli olarak düzenlenen çan kulesine bugünkü durumda on iki basamaklı helezonik bir merdivenle çıkılmaktadır. Çan kulesinin kapısı kuzey yöndedir.
Süslemesi: Kilisede kayda değer süsleme yoktur.
Malzeme ve teknik: Yapının tamamında düzgün kesme taş kullanılmıştır.
Kitabesi: Yapının narteksinin batı cephesindeki kitabesi çalınmıştır.
Tarihlendirme: 1819’da onarıldığını bildiğimiz kilisenin muhtemelen 18. yy içinde yapılmış olabileceği kabul edilebilir.
Kaynakça: Şeyda Güngör Açıkgöz, Kayseri ve Çevresindeki 19.Yüzyıl Kiliseleri ve Korunmaları İçin Öneriler, (İ.T.Ü. Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2007, s. 37-42.
