TALMUD TORA(HEVRA) SİNAGOGU – HAVRA SOKAĞI – KEMERALTI – İZMİR
Kemeraltı Havra Sokağı 937 Sokak No: 4/17 bulunur.
17. yüzyılda İzmir’de yer alan sinagogların adlarını sayarken onların arasında Talmud Tora(Hevra) Sinagogu’nun adını zikredenler Rozanes ve Galante’dir.
Muhtemelen Galante, Rozanes’ten bu bilgiyi edinmiş ve kullanmış olmalıdır. Yaakov Barnay ise, Talmud Tora Sinagogu’nun 19. yüzyılda kurulduğunu dile getirmektedir. Talmud Tora (Hevra) Sinagogu bugün yıkıntı halindedir.
Aşağıda çevirisini verdiğimiz mermer yazıt, Nisan 2016 tarihinde Hahamhanenin bahçesinde bulunmuştur. Muhtemelen Talmud Tora Sinagogu’nun Beit Midraşı’na ait olmalıdır. Geleneksel olarak, İzmir sinagoglarının büyük bir bölümünde genellikle giriş kısmından sonra ibadethane bölümünden önce- bir Beit Midraş (Etüt Evi ya da Medrese) veya Yeşiva yer almaktadır. Mermer yazıt ibadethaneye dâhil olan okula, “Talmud Tora”ya ait olmalıdır. Öte yandan, İzmir’de 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar iki çeşit Yahudi eğitim kurumu mevcuttur: Hevrot ve Yeşivot. Zamanla Hevrot’un bir kısmı Talmud Tora adını alarak eğitim hizmetine devam etmiştir.40 Her iki eğitim kurumunda eğitim programını uygulayan kişiler, Yahudi din adamlarıdır. Kanımızca Talmud Tora (Hevra) Sinagogu, önce büyük bir eğitim kurumu odağındaki ibadethane olarak kurulmuş bir süre özellikle eğitim hizmeti vermiş ve 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yalnızca ibadethane işlevini üstlenmeye başlamıştır. Bu öngörü, hem Rozanes ve Galante’nin Talmud Tora’nın kentteki varlığına ilişkin verdiği bilgiyle hem de Barnay’ın Talmud Tora’nın kuruluş tarihine ilişkin verdiği bilgiyle örtüşmektedir. Rozanes ve Galante, sadece Talmud Tora’nın 17. yüzyılda sinagog değil bir eğitim kurumu olarak hizmet verdiğini fark edememişlerdir. Hahamhane bahçesinde bulunan mermer yazıt, sinagog yıkılınca geriye kalanlarla birlikte buraya taşınmış olmalıdır.
KAYNAK VE ESKİ FOTOĞRAFLAR: SAYIN SİREN BORA (İzmir’de Yahudi Kültürel Mirası )
FOTOĞRAFLAR: EROL ŞAŞMAZ
