KEMERLİ KİLİSE – TİRİLYE / BURSA
Her sokağının tarih koktuğu eski bir Rum köyü olan Tirilye, Bursa‘nın Mudanya ilçesine 20 dakika uzaklıkta bulunuyor. Bir yanı deniz, bir yanı yemyeşil tepelerin olduğu, kıvrıla kıvrıla giden bir yoldan ulaşılıyor. Dar sokaklar etrafında sıralanan kâh yeni kâh 100 yıllık evlerin olduğu Trilye, adını, bir zamanlar İstanbul’dan sürgün edilen 3 papazdan almış.
Taş veya ahşap mimarideki eski Rum evlerinin bir çoğunun durumu içler acısı. İki veya 3 katlı evlerin bazılarının tarihi 500 yıl kadar gerilere bile gidiyor. Görkemli olmasına rağmen yıkık ve terkedilmiş Taş Mektep, Kemerli Kilise harap durumda. Her ikisini de gezebilmek mümkün değil, sadece dışarıdan bakabiliyorsunuz.
Hristiyanlığın kadim dönemlerinde de büyük ilgi gören Tirilye ve çevresinde çok sayıda görkemli kilise, manastır inşa edilmiş, ancak ne yazık ki günümüze sadece 3 kilise ve 1 manastır ulaşabilmiş. 13. yüzyıl sonlarında yapıldığı kabul edilen Kemerli Kilise de bunlardan birisi.
Ortodoks dünyası için oldukça önemli olan Kemerli Kilise’nin sütunlarının Mısır’ın İskenderiye şehrinden getirildiği rivayet ediliyor. 13. yy sonunda yapıldığı biliniyor ve 1676 yılında, Dr. J. Covel tarafından hazırlanan el yazması belgede, kilisenin Panagia Pantobasillissa’ya (Bakire Meryem’e) adandığı anlatılıyor.
Dünya’da duvarlarında resim olan ilk kilise olarak bilinen Kemerli Kilise neredeyse yıkıldı yıkılacak vaziyette. Oysa bu tarihi mirasların tadilatı yapılsa, her biri görülmeye değer özellikleriyle bir çok ziyaretçiyi bu şirin beldeye çekmeye yeter. Kemerli Kilise, Rum Patrikhanesi tarafından geçmişine sadık kalınarak restore edileceği ve geçmişteki günlerindeki gibi ayinler düzenleneceği söylense de henüz bir çalışma başlatılmamış.
Tarihin hor kullanıldığı ve görmezden gelindiği, hatta yok edildiği bu kadim topraklarda kaderine terk edilmiş böyle eşsiz eserleri görmek ne kadar alışık olsak da insanın içini sızlatıyor.
Hristiyanlığın kadim dönemlerinde büyük ilgi gören Tirilye ve çevresinde çok sayıda görkemli kilise, manastır inşa edilirken, bu yapılardan birisi de Kemerli Kilise’dir.
Ortodoks dünyası için oldukça önemli olan Kemerli Kilise’nin sütunlarının Mısır’ın İskenderiye şehrinden getirildiği belirtilirken, yapının 13. yüzyıl sonunda yapıldığı biliniyor. 1676 yılında, Dr. J .Covel tarafından hazırlanan el yazması belgede, kilisenin Panagia Pantobasillissa’ya (Bakire Meryem’e) adandığı anlatılırken, Tirilye’deki bu önemli yapı, Dünya’da duvarlarına resim yapılan ilk kilise olarak tarihe geçti.
Kemerli Kilise, Panagia Pantobasilissa Kilisesi ve Trigleia Manastırı Kilisesi olarak da adlandırılıyor. Kemerli Kilise denmesinin nedeni, payandalar üzerindeki kemerlerden oluşmasıdır. Kemerler ve kubbesi 4 sütun üzerine yerleştirilmiş ve kubbeyi taşıyan sütunların üzerine süslü başlıklar konmuştur. Halk arasında Küçük Ayasofya olarak da bilinir. Yüksek bir kubbesi vardır. Yaptıran kişiyi ve yapıldığı tarihi tam olarak belirten bir kitabesinin bulunmaması nedeniyle, uzun yıllar boyunca değişik isimlerle anılmıştır. Kilisenin içi, dışına göre daha görkemliyken, motifler, resimler ve süslemeler göz alıcı bir görüntü oluşturuyor. Duvarlarda insan fresklerinin izleri bulunan yapıda, elinde kılıç tutan asker kıyafetli bir figür, yüzü belirgin şekilde seçilebilen, sağ elinde bir küre tutan mızraklı bir asker ile başka bir bölümünde, Baş Melek Mikhael’in kanatlı freski ve Hz. Meryem’in yaşamının anlatıldığı resim sahneleri görülür.
Kilise 1855 depreminde büyük hasar görmüş, çan kulesi ve kubbesi yıkılmıştır.
Mübadeleden sonra şahıs mülkiyetinde depo olarak kullanılan kilise, yıllarca metruk halde kalmış, bir süre önce İstanbul Fener Rum Patrikhanesi’nin, Bursa Metropolitliği’ne atadığı Elpidophoros Lambriniadis tarafından satın alındı. Restorasyondan sonra kilise olarak hizmet verecek olan kilise eski ihtişamına kavuşacak.
KAYNAK: MUDANYA BELEDİYESİ
