ŞEYH İBRAHİM TENNURİ ÇEŞMESİ – KAYSERİ
Yeri: Cumhuriyet Mahallesi, Tennuri sokağı üzerinde bulunmaktadır.
Bugünkü durumu: Günümüzde kullanılmaktadır.
Tarihi: H.1323 / M. 1905’te onarılmıştır.
Plan ve mimari özellikleri: Çeşme; Belediye tarafından yapılan yol genişletme çalışmaları sırasında 5.00. m. kuzeye taşınmıştır. Tek kemerli, bağımsız olarak yapılan çeşme, 4.28 m. yüksekliğinde, 3.75 m. genişliğinde ve 1.74 m. derinliğinde prizmatik dikdörtgen bir kütle arz eder. 0.95 m. derinliğindeki çeşme nişinin üzerini örten yuvarlak kemer, yanlarda yekpare taşlardan yapılmış ayaklar üzerinde profilli başlıklara oturmaktadır. Nişin köşelerine 0.40×0.40 m. ölçülerinde, betondan birer adet sekiler ile bu sekilerin ortasında yer alan 0.15 m. yüksekliğindeki beton seki, yakın tarihte yapılan onarımlar sırasında çeşmeye ilave edilmiştir. Çeşme nişi içerisinde bulunan iki adet ayna taşı, mezar taşlarını andırır şekilde düzenlenmiştir. Bu ayna taşlarının zemin kısımları güneyde olanı güneye, kuzeyde olanı kuzeye doğru taşıntı yapmaktadır. Her iki ayna taşının ortasında birer adet delik görülmektedir.
Bu deliklere birer adet musluk bağlanmıştır. Ayna taşlarının üzerinde bulunan kitabe yuvasında günümüzde kitabe yoktur. Çeşme nişi içerisinde iki satırlık kitabe bulunmaktadır.
Yanlardaki ayakların başlıkları üzerinden başlayan profilli kenar silmeleri, her iki yönde saçak kısmının ortasında yer alan kuş köşküne kadar devam etmektedir. Saçak kısmının ortasına yerleştirilmiş olan kuş köşkü öne doğru çıkıntı yapmaktadır. Üç katlı ve on sekiz odalı olan ve özel bir itina ile yapılan kuş köşkünün, üst kısmı kubbeciklerle örtülmüştür. Kuş evinin alt kısmında da aşağı doğru sarkan püsküller görülmektedir.
Kuş köşkünün hemen altında kitabesi yer almaktadır. Dikdörtgen alınlığın üst köşelerine birer adet taş kabara yerleştirilmiştir. Ortası düz bırakılan kabaraların çevresi dilimli olarak biçimlendirilmiştir. Çeşmenin üzeri batı yönde düz olarak devam etmiş ve daha sonra kırılarak doğuya doğru meyillendirilmiştir. Bunun amacı da çeşmenin üzerine düşen kar ve yağmur sularının eğim dolayısıyla bir an önce akması ve çeşmeyi tahrip etmemesi içindir.
Çeşmenin arka yüzünün saçak kısmı bir silme ile hareketlendirilmiştir. Bu silmenin hemen altındaki bir sıra dekoratif konsol dizisi de dikkati çekmektedir. Büyük ihtimalle bu silme başka bir yapıdan alınarak burada kullanılmıştır.
Süslemesi: Cephede yer alan kuş köşklerinin yanı sıra, paye başlıklarında ve alınlık kenarlarında silmeler kullanılmıştır. Çeşme kemerinin köşelerinde yer alan taş kabaralar ile kuş köşkleri esere plastik bir hava kazandırmıştır. Ayna taşlarının farklı şekilde düzenlenmiş olması da esere farklı bir görünüm kazandırmıştır.
Malzeme ve teknik: Çeşmenin ön cephesinde düzgün kesme taş, kitabe ve ayna taşlarında mermer, arka cephesinde kaba yonu ve devşirme malzeme kullanılmıştır.
Kitabesi: Çeşme nişi içerisinde 0.83×0.23 m. ölçülerindeki iki satırlık kitabe nesih yazıyla yazılmıştır. Kitabede;
Himmeti merdan olup ihyasına bu çeşmenin
Bezl-i malinde ehali itmedi taksir hiç
Hüsniya tarihin ab-ı şarab it atasın iste
Avn-i Hakk’la aynı Tennuri’de ab-ı zemzem iç.
Kuş köşkünün hemen altında yer alan tamir kitabesi üzerinde;
“Maşallah sene 1323” M. 1905 yazılıdır.
Tarihlendirme: Çeşme üzerindeki tarih belirten kitabe 1905 yılına aittir ve onarım kitabesidir. Şeyh İbrahim Tennuri’ye ait Divan’da 1482 yılında inşa edilen bir çeşmeden bahsedilmektedir.
Niş içerisinde yer alan kitabede Tennuri adı geçmektedir. Şeyh İbrahim Tennuri tarafından 1482 yılında inşa ettirildiği kaynaklardan anlaşılan çeşme XVIII. Yüzyıldan başlayarak XIX ve XX. Yüzyılda onarılmıştır. Bu onarımlar sırasında, ilk yapılan çeşme asli hüviyetini kaybetmiştir. Bugünkü haliyle Çeşme; XVIII. Yüzyıl sonlarıyla XIX yüzyıl başlarında yapılan çeşmelerin özelliklerini taşımakta,
Kayseri’de yapılan bu dönem çeşmeleri ile benzerlik göstermektedir.
Kaynakça: Mustafa Denktaş, Kayseri’de Tarihi Su Yapıları (Çeşmeler, Hamamlar) Kayseri, 2000.
