İMADÜDDİN VAKFI ÇEŞMESİ – MANİSA
İshak Çelebi Mahallesi Ada: 616 Parsel: 10 da 2008 sokak üzerinde yer alan yapı 11 no’lu konuta bitişiktir.
Tek cepheli depolu çeşme 315 cm. genişliğinde 216 cm. derinliğinde ve 285 cm. yüksekliğindedir. İlk bakışta duvara yaslanmış Neo-klasik özellikli bir çeşme izlenimi veren yapıya dikkatlice bakıldığında altta farklı bir dönemin izleri görülmektedir. Çeşme bu özelliği ile Osmanlının farklı iki dönem üslup özelliğini barındırması bakımından Manisa çeşmeleri arasında özel bir yere sahiptir.
Üslup özellikleri dikkate alındığında iki ayrı döneme ait çeşmenin birbirinden ayrıştırılarak tanımlamayı uygun gördük.
Üçgen alınlığı, alınlığın iki kösesindeki akroter benzeri süs unsurları ile Neo-klasik özellikler taşıyan düzgün kesme tas malzeme ile inşa edilmiş çeşme iki yandan plasterler ile sınırlandırılmıştır. Tepesi bir âlemle sonlandırılmış profilli silmeli üçgen alınlığın içerisinde bitkisel motiflere ait izler seçilebilmektedir.
Çeşme nişini iki yanda sınırlandıran plasterler iki dikdörtgen kartuş arasındaki sekiz taç yapraklı çiçek motifi ile bezenmiştir. Plasterlerin bitkisel bezemeli başlıkları, iki yanda akroter benzeri süs unsurları arasında bulunan çiçek ve kıvrım dal motifinden oluşmuştur. Baslıkların dıs yüzeylerindeki delikler çeşme cephesine sundurma yapmak amacıyla açılmıştır. Başlıklar arasında kalan bölüm profilli bir silme ile çeşme nişinden ayrılarak bu alana iki satırlık mermer kitabe levhası yerleştirilmiştir. 9 cm. derinliğindeki çeşme ana niii iki yandaki plasterler üzerine oturtulmuş yuvarlak bir kemer ile sonlandırılmıştır. Kemer kilit taşı üzerindeki bezemeler sitilize bir çiçek motifini andırmaktadır. Kemer dış yüzeyi kemer formundaki kazıma teknikli kartuşlarla dekore edilmiştir. Kemer köseliklerinde simetrik olarak yerleştirilmiş ay-yıldız motifleri görülmektedir. Yekpare mermer ayna tası üzerinde iki adet lüle deliği mevcuttur.
Plastere daha yakın olan lüle deliği sonradan açılmış olmalıdır. Plasterlerin ön cephesindeki testi sekilerinden çok az kısmı günümüze ulaşabilmiştir. Çeşme yalağı yol kotunun altındadır. Çeşme günümüzde işlevini sürdürmemektedir.
KİTABE:
Çeşmedir hayrât içinde menba-ı feyz ve necât
kıldı hallâk-ı cihân her seyi mâder-i hayât
Tesnegân içsun dua itsun imâdüddîn vakfına
ehl-i îmân abdest alsun heman kılsunlar salât 1326/1908-1909
Bu kitabeye göre çeşme İmadüddin Vakfı tarafından 1908-9 tarihlerinde yaptırılmıştır.
Klasik üslupta inşa edilmiş ilk çeşmenin niş derinliği hakkında bir bilgiye sahip değilken niş genişliği Klasik üslupta inşa edilmiş ilk çeşmenin niş derinliği hakkında bir bilgiye sahip değilken niş genişliği 205 cm.dir.
Mevcut kemer formundan hareketle yapının sivri kemerli bir nişe sahip olduğunu söyleyebiliriz (Sek. 3). Yapı tuğla ve taş
malzeme ile inşa edilmiş olup, güney cephesinde günümüzde kapatılmış olan düzgün kesme taş söveli depo kontrol penceresi yer almaktadır. Yapının deposu çeşme i le birlikte tasarlanmış olup, kontrol penceresi yol kotuna oldukça yakındır.
Güney-bati kösesindeki pahın çeşmenin orijinalinde bulunmadığını geç dönemde kösenin zarar görmesi sonucunda pahlandığını düşünmekteyiz. Bu kösede ve güney cephede kullanılan 20 cm. x 5.5 cm x 8 cm. boyutundaki tuğlalar bu görüşü destekler niteliktedir.
Yapının diğer kısımlarında kullanılan orijinal tuğlaların boyutları 35 m. x 4 cm. x 14 cm. boyutundadır. İzlerden çeşme sivri kemerinin devşirme taşlar üzerindeki taş yastıklara oturduğu seçilebilmektedir. Kuzeydeki devşirme taş üzerinde Yunanca harfler seçilebilmektedir. Kemer üzengi noktaları zemine oldukça yakındır. Yapının güneyden kuzeye eğimli bir arazi üzerinde oluşu nedeniyle 1908-1909 tarihli ikinci evre çeşmesinin inşası sırasında da yol kotunun yükselmiş olabileceğini düşünmekteyiz. Yapının kemeri ve kemer köşeliklerinde tuğla malzeme kullanılmıştır. Ayrıca kemeri bir sıra tuğla dizisi çevrelemektedir. Kemer köşelikleri, tuğlaların yatay ve 60º açı yapacak şekilde eğik yerleştirilmesiyle oluşturulmuş eşkenar üçgenlerin bir yatay bir dikey olarak dönüşümlü tekrarlanmasıyla bezenmiştir.
Sonradan çeşme nişine yerleştirilen ikinci evre çeşmesinden dolayı çeşme nişi içerisinde olması zorunlu ayna taşı ve olması muhtemel nişler hakkında bir bilgiye sahip değiliz. Çeşme üzerindeki 1908-1909 yılına ait kitabe, çeşme nişi içerisine inşa edilen ikinci çeşmenin kitabesidir. İlk evrede yapılan çeşmenin inşa tarihi ile ilgili bir belge yoktur. I. Gökçen H.1010 /M.1601-2 tarihli Imad Mahallesi’ndeki bir çeşme ile ilgili belgeden hareketle bu çeşmenin Imad Çeşmesi olabileceğini ifade etmektedir. Bu belge çeşmenin XVII. yüzyıl başlarında var olduğunu göstermektedir. İlk çeşmenin kemer formu dikkate alındığında yapının XVI. yüzyıl içerisinde inşa edildiğini söylemek mümkündür.
KAYNAK: Sipil’den Manisa’ya Ab-ı Hayat Manisa Çeşmeleri
