YALI (KONAK )CAMİİ – İZMİR
Konak Meydanı’nda, çinileri ve sekizgen planıyla dikkatleri çeken, İzmir’in en zarif camilerinden Yalı (Konak) Camii, Mehmet Paşa kızı Ayşe Hatun tarafından 18.yüzyılda yaptırılmıştır. Sekizgen planlı caminin mimarisinde kesme taş kullanılmıştır. Harim ile dış cephelerde yer alan çiniler, 19. yüzyıl Kütahya çini geleneğinin en güzel örneklerini yansıtmaktadır.
18. yy’a ait klasik Osmanlı mimarisi tarzındaki Konak Yalı Camii’nin, 1854 yılında Katipzade Mehmet Paşa’nın eşi Ayşe Hanım tarafından yaptırıldığı söylenmektedir. Firuze çinilerle süslü cami adeta Konak Meydanı ile özdeşleşmiştir.
Konak Mahallesi Cumhuriyet Bulvarı’nda, İzmir Valiliği’nin önünde yer alan cami, Saat Kulesi ile birlikte Konak meydanının bir diğer simge yapısıdır. Tek kubbeli bir harim ile kuzey cepheye bitişik minareden meydana gelmektedir. Konak Meydanı doldurulduktan sonra çukurda kalan yapıya birkaç basamakla inilerek ulaşılmaktadır. Beden duvarları kesme taş ve tuğlanın kullanıldığı almaşık teknikle örülmüştür.
Kaptan Mehmed Paşa’nın kızı Ayşe Hanım tarafından 1162/1748-49 yılında yaptırılan ve günümüzde ayakta olmayan medresenin dershane mescidi olarak inşa edildiği belirtilmektedir. Medresenin yıkılmasının ardından 1917-18’de kapsamlı bir tadilat geçiren yapı, I. Ulusal Mimarlık Üslubu’nda Mimar Tahsin Sermet tarafından onarılmıştır. İlerleyen dönemlerde de çeşitli onarımlar geçirerek günümüzdeki görünümünü kazanmıştır.
Sekizgen planlı yapı tek kubbelidir. Minare kaidesi beşgendir. Silindirik gövde tek şerefelidir ve konik bir külahla örtülmüştür. Yapının cephelerinde dikdörtgen çökertmeler içerisine açılmış sivri kemerli alınlıklara sahip, dikdörtgen pencereler bulunmaktadır. Pencerelerin çevresi ve kemer alınlıkları çini plakalarla kaplanmıştır. Bu çiniler üç ayrı dönemde yapılmıştır. Özgün plakalar Vali Rahmi Bey dönemindeki onarımlarda, çini ustası Hafız Mehmed Emin Efendi tarafından yapılmıştır. İkinci dönem çinileri, Metin Çini Fabrikası üretimi olarak 1964 yılı onarımlarında Hafız Mehmed Emin Efendi’nin oğlu Hakkı Çinicioğlu tarafından eklenmiştir. Üçüncü dönem çinileri ise 1980’li ve 1990’lı yıllarda Ümran Baradan tarafından yapılmıştır.
Yapının güney cephesinde dışa yansıyan mihrap nişi yarım daire formundadır. Nişin içi iki sıra mukarnas dizisi ile süslenmiştir. Mihrap akantus yapraklı üçgen bir tepelikle taçlandırılmıştır. Bu tepelik, harim giriş açıklığı üzerinde yer alan tepelikle benzer form ve tasarıma sahiptir. Yoğun olarak Rumi motiflerinin yer aldığı ahşap minberin kitabesinde 1337/1918-19 tarihi yer almaktadır.
KAYNAK: İZMİR KENT ANSİKLOPEDİSİ (İnci KUYULU ERSOY )
