HAZİNEDAR CAMİ – SİVRİHİSAR / ESKİŞEHİR

Anadolu`nun Kâbe Minyatürlü İlk Camisi

    Sivrihisar İlçesinin en önemli tarihî eserlerinden birisi olan Hazinedar Mescidi Anadolu Selçuklularından Hazinedar (Maliye Nazırı) olan Necibiddin Mustafa’nın kendi adına 1274 yılında yaptırdığı mescidin içerisi 15. yüzyıla tarihlenen minyatürlerle bezelidir Mekke, Medine, Kudüs minyatürlerinin arasına çiçekler, hurma ağaçları ve geometrik motifler çeşitli renklerle işlenmiş. Resimlerin altı siyah, kobalt mavisi, toprak yeşili ve kahverengi ile çiçek vazoları ve dekoratif çiçeklerle süslenmiştir.

    Hazinedar Mescidi, muhteşem hat ve süsleme sanatıyla, mihrap üzerindeki freskiyle, 1967’de Cambridge’de Uluslararası III. Türk Sanatları Kongresi’nde bildiri konusu olmuştur. Anadolu’da fresk olarak yapılmış olduğu bilinen Kâbe motifli ilk örnek Hazinedar Mescidi’nde bulunmaktadır. Hazinedar Mescidi’nin Hazinedar Medresesi öğrencilerince dershane olarak kullanıldığından minaresiz olduğu ve yanı başına Hoşkadem Camii’nin yapıldığı sanılıyor. Bu mescidi yaptıran Necibiddin Mustafa ve Emineddin Mikail’in kız kardeşi Esma Sultan’ın kabirleri mescid önünde bulunuyor.

    Hazinedar Mahallesi, yeni ismi ile Karacalar Mahallesindedir. Banisi Selçuklu Hazinedarı Necibüddin Mustafa’dır. Vakıf sicil kayıtlarına göre H. 673-M. 1274 yılında yaptırılmıştır. Kitabe yeri boştur. Bina plan olarak tek kubbelidir. Kubbe çapı 11 metredir. Duvar kalınlıkları yaklaşık 110 cm.’dir. Moloz ve kesme taşlar ile tuğla malzeme kullanılmıştır. Duvarlar almaşık düzenle örülmüştür. Pencere kemerleri tuğla örgülüdür. Kare mekândan kubbeye geçiş dışarıdan sekizgen bir kasnak ile sağlanmıştır. Kubbeye geçiş elemanı olarak içeriden pandantifler kullanılmıştır. Beden duvarlarının bitiminde ve kubbe kasnağında iki sıra dişli tuğladan kirpi saçak yer almaktadır. Kubbe kasnağının yan yüzleri dış duvarların devamı gibidir. Giriş kapısı sağ ve solunda ve her yüzde mermer söveli dökme demirli ikişer pencere bulunmaktadır. Pencerelerin üzerinde tuğla örgülü, yuvarlak kemerli aynalar bulunmaktadır. Kıble cephesi ile iki yan duvarda yukarıda tuğla kemerli birer pencere ve kapı girişinin iki yanındaki pencerelerin üzerinde de taş lentolu dikdörtgen seklinde yine diğerleri gibi alçı şebekeli iki aydınlık penceresi bulunmaktadır.

     Mihrap: Mihrap nişi altta dört yüzeyli üstte mukarnas kavsaralıdır. Mukarnas yuvalarının içerisi yivler ve badem motifleri ile doldurulmuştur. Basamaklı bir kuşak ile sınırlandırılmış olan kavsara kemeri nişin iki yanında yer alan sütuncelere oturmaktadır. Sütunceler burmalı ve bitkisel motifli silmelerden oluşur. Mihrabın üst köseleri geometrik motifler ile bezenmiştir. Bunun üzerinde iç içe kareler içinde sekizgen oluşturulup ortasını dolduracak şekilde sekiz kollu yıldız meydana getirilmiştir. Bunun içerisinde ise altı kollu yeşil renkli bir çini kâse yer almaktadır. Üzerinde kabartma arabesk motifler mevcuttur. Mihrabın etrafını iki kalın süs bordürü çevreler. İçteki geometrik bezemeli, dıştaki yazı süslemelidir. Mescide batı duvarında pencere yanında açılan kapıdan girilip çıkılmakta ve mescidin kapısı ise Hazinedar Mescid’i, mescid olmanın yanında Hazinedar Medresesi öğrencilerine dershane görevi ifa ettiği, belki de bu sebeple bu mescid yanına sonradan Hoşkadem Camiini inşa gereği doğduğu anlaşılmaktadır. Belki minaresiz olması bundandır.

    Hazinedar Camii’ndeki kâse halinde tek bir çini zikri geçen camiyi 15. yy’a endekslerse de, bu varsayım olsa olsa mihrap için kabul edilebilir. Kaldı ki mihrabın dahi 1274 tarihinde camii ile birlikte yapılmış olması muhtemeldir.

Kaynak: Sivrihisar Belediyesi

BAZI FOTOĞRAFLAR ALINTIDIR