DANIŞ ALİ BEY CAMİSİ – BÜYÜK BÜRÜNGÜZ – BÜNYAN / KAYSERİ
Kayseri ili, Bünyan ilçesi, Büyük Bürüngüz Kasabası meydanında bulunmaktadır.
Bugünkü durumu : Sağlam ve ibadete açıktır.
Plan ve mimari özellikleri : Yapı çeşitli dönemlerde yapılmış eklerle genişletilmiştir. Günümüzde dört bölümden oluşan yapının ilk bölümü olan ve doğu taraftaki dikdörtgen mekanlı yazlık mescit H.988-990/M.1580-1582 yılında yapılmıştır. Yazlık mescidin batısındaki türbe ve kışlık mescit ise H.996/M.1587 yılında yazlık mescide eklenmiştir. Bu yapıların kuzey cephesine H.1151/M.1738 yılında mutfak eklenmiştir. Mutfak ile kışlık mescid kısmının batı duvarı arasında kalan bölüm ikisi kuzey diğer ikisi de batı cephede olmak üzere dört sivri kemere sahip bir giriş mekanına dönüştürülmüştür.
Kışlık bölümün kuzey dış duvarının ortasına yakın bir yere yerleştirilen ve bir Zülfikar motifiyle ikiye ayrılan kitabe panosunda H.998/M.1589 tarihi okunmaktadır. Mutfağın kuzey duvarları sağırdır. Bu cephede mutfağın duvarından daha yüksek tutulan yazlık bölümün saçak kısmının bir bölümü, alttaki pano ve kitabeyi üstten çerçeveleyerek bir niş tepeliği oluşturacak şekilde yukarıya taşırılmıştır. Bu tepeliğin yüzeyi alt-üst geçme yapan zencirek motifiyle bezenmiştir. Süsleme kuşağının altında silme kuşağı yer alır. Silme kuşağının hemen altında da yapının inşa kitabesi bulunmaktadır.
İnşa kitabesinin altında üç sıra profilli silme ile çerçevelenmiş pano içinde köşelerde sürahiler içinde çiçek kabartmaları gözlenirken, içteki panoda yatay, dikey ve diagonal çizgilerin oluşturduğu geometrik kompozisyonlu bezemeler yer alır. Güney cephede iki kademelidir. Doğudaki yazlık mescidin cephesi daha içeridedir. Her iki kısmın yüksekliği eşittir. Yazlık mescidin güney duvarının üst bölümünün ortasına bir pencere açılmıştır. Bu pencerenin üzeri kuzey yönde olduğu gibi alttaki panoyu üstten çerçeveleyecek şekilde bir niş tepeliği oluşturularak yukarı taşırılmıştır.Bu tepeliğin yüzeyi alt üst geçme yapan zencerekle süslenmiştir. Bu tepeliğin hemen altında iki sıra profilli silme kuşağı gözlenmektedir.Silme kuşağının altındaki pencerenin lento taşının yüzeyi lale, karanfil, sümbül gibi bitkisel çiçek motifleriyle bezenmiştir. Lento taşında ayrıca geometrik bezemeler de görülmektedir. Türbenin güney duvarında da, profilli saçak kısmının yaklaşık 20 cm. altında dikdörtgen bir pano yer almaktadır. Pano yüzeyinde bir dal üzerine yerleştirilmiş çiçeklerden üstte olanları lale, dallarında ise sümbül betimlenmiştir. Panonun yanlarına simetrik olarak birer adet gülbezek kabartılmıştır. Yapının doğu cephesi de iki kademeli olup mutfak kısmı daha içeride kalmıştır. Bu cephede mutfak ile yazlık bölümün güneyine kaydırılan dikdörtgen pencerelerle hareketlendirilmiştir.
Caminin batı cephesi de iki kademelidir. Kuzeyde bulunan mutfak daha içeridedir. Mutfak ile kışlık mescid kısmının duvarları arasında kalan bölüm, 1974 yılında yapılan bir onarım sırasında giriş koridoruna dönüştürülmüştür. Bu cephede dört adet pencere yer almaktadır. Bunlardan bir tanesi türbeyi, ikisi kışlık mescit bölümünü ve bir tanesi de mutfağı aydınlatmaktadır.
Minarenin hemen güneyinde bulunan ve türbeyi aydınlatan dikdörtgen pencere iki sıra profilli silmeyle çerçevelenmiştir. Bu pencerenin atkı taşında köşelerde simetrik olarak sümbüller ve orta kısmı kabartma olarak üç adet lale çiçeğiyle bezenmiştir. Mutfağın batı dış duvarının ortasındaki dikdörtgen pencerenin lento taşı üzerinde bulunan üç satırlık kitabe sülüs hatla yazılmış olup H.1151/M.1738 tarihini taşımaktadır. Batı cephede bulunan minare sonradan yapılmıştır.Yazlık mescit bölümündeki kitabeden caminin Ali Bey bin Hasan tarafından inşa ettirilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Caminin kışlık kısmına yakın zamanda yapılan giriş koridorunun güney duvarının doğusuna kaydırılan basık kemerli kapıdan girilmektedir. 9.80×6.70 m. ölçülerindeki harim mekanı altı sivri kemerle takviye edilmiş beşik tonozla örtülmüştür. Bu mekan batı cepheye açılmış iki adet pencereyle aydınlatılmıştır. Pencerelerin alt kısımları merdiven şeklinde düzenlenmiştir.
Mihrabın olduğu güney duvarda, duvarın alt köşesinden aşlayarak merdiven basamağı ritmiyle devam eden ve mihrabı çerçeveleyerek diğer duvara bağlanan yarım daire profilli silme kuşağı dikkati çeker. Mihrap nişi altı cephelidir ve yedi sıra mukarnas dizisinden oluşan kavsarayla örtülmüştür. Yanlardan kum saati biçimli başlık ve kaidelere sahip sütuncelerle sınırlandırılmıştır. Mihrap kavsarasının alınlığında rumi ve palmetlerden oluşan bitkisel bezemeyle süslenmiştir. Bezeme alçak kabartma olarak yapılmıştır. Türbeye, kışlık bölümün güney cephesinin doğu köşesine kaydırılan düz lentolu bir kapıdan girilmektedir. 6.62×5.73m.ölçülerindeki bu mekanın üzeri güney kuzey doğrultuda atılan dört sivri kemerle takviye edilmiş beşik tonozla örtülüdür. Türbenin aydınlatılması batı cephesine açılan bir adet dikdörtgen boyutlu pencereyle sağlanmıştır. Pencerenin alt kısmı basamak şeklinde düzenlenmiştir. Türbenin içinde üçü batıda, ikişer tanesi de güney ve kuzeyde olmak üzere değişik ölçülerde toplam yedi adet niş görülmektedir. Nişlerin üzeri sivri ve basık kemerlerle örtülüdür. Sade olan mihrap, dört sıra mukarnas kavsaralı olup ikiz kaval silmeyle çerçevelenmiştir. Türbe içindeki iki taş sandukada herhangi bir yazı veya süsleme bulunmaz. Kışlık mescidin kuzeydoğu köşesinde bulunan ve iki sıra profilli silmeyle çerçevelenen basık kemerli kapıdan mutfağa geçilmektedir. 6.00×4.70 m.ölçülerindeki bu mekanın üzeri güney-kuzey doğrultuda atılmış dört takviye kemerli beşik tonozla örtülmüştür. Doğu ve batı duvarlarının ortasına açılan dikdörtgen biçimli birer pencere bu mekanın aydınlanmasını sağlamaktadır. Mutfak mekanının batı ve güney duvarlarında birer adet doğu duvarında iki adet niş görülmektedir.
Yazlık mescide, kışlık mescidin doğu duvarının kuzeyine kaydırılmış basık kemerli kapıdan geçilmektedir. 14.75×7.88 m.ölçülerindeki mekan, doğu-batı doğrultuda atılan dokuz takviye kemerli beşik tonozla örtülmüştür. Bu takviye kemerlerinin yüzeyleri yakın bir tarihte boyanmıştır. Yapı biri mihrabın üzerinde, diğeri doğu duvarın güney köşesine kaydırılmış dikdörtgen pencerelerle aydınlatılmaya çalışılmıştır. Mihrap, iki sıra kaval silmeyle çerçevelenmiş olup beş sıra mukarnastan oluşan bir kavsaraya sahiptir.Mihrabın iki yanında birer adet niş yer almaktadır. Yazlık mescidin duvarında bulunan kitabeden burasının 1582 yılında Hasan oğlu Ali Bey tarafından yaptırıldığı öğrenilmiştir. Güneybatı köşedeki minber taştan yapılmıştır.
Süslemesi : Yapının dış duvarlarındaki çeşitli panolar içinde lale, karanfil, sümbül gibi tabi çiçek kabartmalarının yanı sıra birbiriyle kesişen çizgilerin oluşturduğu geometrik bezeme yer almaktadır.
Malzeme ve teknik : Yapının tamamında düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır.
Kitabesi : Yapının değişik mekanlarında farklı tarihler veren kitabeler bulunmaktadır. Bunlara göre yapının yazlık mescidi 1582 yılında, kışlık mescit 1587, mutfak bölümü de1738 yılında yapılmıştır.
Tarihlendirme : Aslında bir yapılar topluluğu olan yapıların 16. ile 18.yüzyıllar arasında yapılmış oldukları kabul edilebilir.
Kaynakça: Mustafa Denktaş, “Kayseri-Büyük Bürüngüz Köyü’ndeki Türk Anıtları”, Vakıflar Dergisi, S.27, (1998), s.161-190.
