CEVHERİ ALİ EFENDİ CAMİİ VE KÜLLİYESİ –YOZGAT
Camii, Aşağıçatak Mahallesinde, eski Yozgat – Sungurlu yolu üzerinde, yoldan tahminen 1,5 m. Aşağıda inşa edilmiş olup, kırma çatılı kagir duvarlı, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Harime giriş kapısı üzerinde bir kitabe bulunur.
Kitabesine göre camii, H.1202 / M. 1788 yılında, Çapanoğlu Süleyman Bey’ in vekilharcı Hacı Ahmet Ağa adına Cevahir (Cevheri) Ali Efendi tarafından yaptırılmıştır. Kitabenin alt kısmında, bu kitabeyi Şükri mahlasıyla saray hattatlarından Abdülkadir el – Şükri’ nin yazdığı belirtilmiştir. Camii ve mektebi külliye şeklinde yapılmış fakat mektebi günümüzde yıkılmıştır. Harim, dikdörtgen planlı, düz tavanlıdır. İç mekânı, her duvarda ikişer tane, dıştan içe doğru genişleyen dikdörtgen alt ve bunların üzerindeki üst pencereleri aydınlatır. Mihrap güney duvarı ekseninde yuvarlak silindirik gövdelidir. Minber mihrabın batısında ahşap bir eserdir. Harimin kuzeyindeki mahfil, son cemaat yerinin üzerine doğru uzanarak dıştan çift katlı bir son cemaat yeri görünümü kazandırmıştır. Son cemaat yeri dışta ve mahfil içte iki büyük ahşap direkle desteklenir. Mahfile harimin kuzeybatı köşesindeki merdivenlerle çıkılır. Üst güneye doğru (kıbleye dikey) uzanan bir galeri oluşturur. Bu galeri ince uzun 7 tane sütunçelere oturur ve birbirlerine bağdadi kemerlerle bağlanır. Mahfilin orta kısmı balkon gibi güneye doğru çıkıntı yapar. Mahfile kuzeybatıdaki merdivenlerle çıkılır. Minare harim ile son cemaat yerinin birleştiği köşede bulunur ve son cemaat yerinden çıkılır. Yapıda ahşap ve kalem işi süslemelere rastlanır. Çift sıra kasetlenmiş tavanın orta kısmı, kare şeklindeki, kat kat profillerle çerçevelenmiştir. Bu profillerin üzeri oyma ve kalem işi, bitkisel ve geometrik motiflerle bezenmiştir. Minber, çok sadedir. Korkulukları kafes oyma tekniği ile yapılmıştır. Harimdeki en güzel ahşap süslemelerden birisi de vaiz kürsüsünde görülmektedir. Ayrıca duvarlarda ve bazı kemer alınlıklarında madalyon içlerine yapılmış yazı motifleri de dikkatimizi çeker. Harimin daha süslü olma ihtimali varken, yapılan sıva ve onarımlar neticesinde bu süsler kaybedilmiş veya tahrip edilmiştir. Yapı dışında pek süsleme ile karşılaşmayız. Kare kaideli, çokgen gövdeli, soğan biçimli topuklu, kademeli silmeli şerefeli, geç devir özellikli tipik minaresi ve çift katlı son cemaat yeri ile dikkatimizi çeker. Yapıyı çevreleyen sarı kesme taştan yapılmış avlu duvarı vardır. Avluya, batı ve doğu yönündeki yuvarlak kemerli, Çapanoğlu Camii’ nin doğu kapısının benzeri olan ufak bir kapıdan girilir. Minarenin kuzey dibine Cevheri Ali Efendi kendisi için mezar yaptırmış fakat İstanbul’da ölmesi ile yerine anadan kardeşi Hacı Osman Ağa gömülmüştür. Mezarını yaptırdığı için onun hatırasına baş taşına adını ve vefat tarihini yazmışlardır. Kendi mezarı ise İstanbul Karacaahmet mezarlığın da yer alır.
KAYNAK: YOZGAT İLİ TANITIM
