AZİZİYE CAMİ – PINARBAŞI / KAYSERİ
Yeri: Kayseri ili, Pınarbaşı ilçesi, Yeni Cami Mahallesinde bulunmaktadır.
Bugünkü durumu: Sağlam ve ibadete açıktır.
Tarihi: H. 1331-M. 1912 tarihlidir.
Plan ve mimari özellikleri: Kuzey güney doğrultuda dikdörtgen bir alan üzerine inşa edilen cami, dört serbest sütunun taşıdığı merkezi kubbe ile ona dört yönden eklemlenmiş basık beşik tonozdan oluşan bir merkezi plana sahiptir. Köşelerde küçük kubbeler bulunmaktadır. Caminin son cemaat yeri üç bölümlüdür. Tek şerefeli minare giriş kapısının üzerindedir. Bütün cephelerin orta bölümleri dışarıdan birer üçgen alınlıkla hareketlendirilmiştir. Giriş cephesi dışındaki tüm cephelerde duvar ile üst örtünün üç sıra düz silme kuşağıyla birbirinden ayrıldıkları gözlenmektedir. Uç bölümlü son cemaat yerinin yanları pandantiflerle geçilmiş kubbeyle, orta kısmı ise sivri tonozla örtülüdür. Sivri tonozlu bölüm, yanlardan daha geniş tutulmuştur. Son cemaat yerinin doğu ve batı duvarlarının ortaları birer pencere ile boşaltılmıştır. Cümle kapısının iki yanındaki kapılardan doğudakiyle kadınlar mahfiline, batıdakinden ise minareye çıkılmaktadır. Caminin cümle kapısı duvar yüzeyinden çökertilmiş durumda olup, yanlardan birer sütunceyle sınırlanmıştır. Cümle kapısının basık kemeri üzerindeki üç satırlık kitabenin metni şöyledir:
-Sivas vali-i alîsi Ahmed Muammer Beyefendi hazretlerinin
-Kaymakamlıkları esnasında vücuda getirdikleri asar-ı diniyyeden
-Vaz-ı esas 1321/ Aziziye Cami-i fierifi/Tarih-i hitam 1331.
Bu kitabeden eserin Sivas valisi Muammer Bey’in gayretleriyle H.1331/M.1912 yılında tamamlanmış olduğu anlaşılmaktadır. Eserin mimarı hakkında bilgi yoktur.
Kare planlı cami hariminin merkezi kubbesine pandantiflerle geçilmiştir. Merkezi kubbe yekpare taştan dört adet sütun tarafından taşınmaktadır. Kubbe göbeğinde alçıdan yapılmış akantüs yapraklarının onikigen oluşturacak şekilde düzenlendiği dairesel madalyonla süslenmiştir. Kubbe dört yönden beşik tonozlarla desteklenmiş, köşelerde kalan yüzeylerde kubbelerle örtülmüştür. Yüksek tutulan kubbe kasnağına oniki adet pencere açılmıştır, ibadet mekânı, doğu ve batı duvarlarına altışar, güney duvarına dört, kuzey duvarına açılan iki pencere ile aydınlatılmıştır. Kuzey cephe hariç diğer cephelerde ikişer pencere üstte üçgen alınlıklar içine açılmıştır. Caminin güney duvarından dışa taşırılmamış olan mihrap, dikdörtgen bir kuruluşa sahip olup üçgen bir alınlıkla tamamlanmıştır. Yarım daire olarak düzenlenen mihrap nişi yanlarda alçı malzemeden yapılan yan yana ikişer sütunceyle sınırlandırılmıştır. Sütuncelerin üzeri burmalı kabartmalarla süslenmiştir. Nişin üst kısmı S ve C kıvrımlarının oluşturduğu üç dilimli kemercik şeklinde bitirilmiştir. Mihrabın alınlık köşelerine akantüs yapraklarından yapılmış bezeme işlenmiştir. Tepeliği oluşturan üçgen alınlık ise vazo içine yerleştirilmiş akantüs yapraklarından oluşan bezemeyi içermektedir. Tepelik, âlemli bir sivri kubbe kabartmasıyla tamamlanmıştır. Alçı malzemeyle yapılan tüm bezemeler yaldızlanmıştır. Mihrabın batısındaki ahşap minber herhangi bir süsleme içermez. Kuzey taraftaki kadınlar mahfili ikisi taş, ikisi ahşaptan dört sütun üzerine oturtulmuştur.
Süslemesi: Caminin alçıdan yapılan mihrabı dışında kayda değer süslemesi yoktur.
Malzeme ve teknik: Caminin beden duvarlarında düzgün kesme taş, mihrabında alçı malzeme kullanılmıştır.
Kitabesi: Cümle kapısının üzerinde yer alan kitabe H.1331/M.1912 tarihini içerir.
Tarihlendirme: H.1331/M.1912 yılında yapılmıştır.
Kaynakça: Mustafa Denktaş, “Pınarbaşı’ndaki Türk Eserleri”, Sanatsal Mozaik Dergisi, Nisan 2000, s.84-86.
