AYAZMALI (ŞEMSİ ) MESCİD – (DEREKAHVE) –TİRE / İZMİR
Derekahve Semti’nde yer alan mescid, daha çok ayazması ile ünlüdür. Hristiyanlarca yüzlerce yıldır Ayazması (Kutsal su) nedeniyle ilgi gören yapı ilginç özelliğini korumaktadır. Ayazma, mescidin alt katını oluşturmaktadır.
Dülgerzade Mescidi adıyla da kayıtlarda yer alan mescidin banisi, Dülgerzade Şemseddin Ahmet Beydir. Halk arasında Hekim Çelebi olarak tanınmaktadır. Kimi belgelerde, Ahi ve Mevlana gibi ünvanlara da sahip olduğu görülmektedir.
Mescid, yıkılıp yeniden yapılmış ve hiçbir özelliği kalmamıştır. Mescidi tarihlendirme olarak 1501 tarihinden önceki yıllara yerleştirmek gerekmektedir.
Mescid halen, alt katı Hristiyanlarca kutsal kabul edilen suya (ayazma) sahip olmasıyla tanınmaktadır.
Kaynak: A. Munis Armağan
Ortodoks Rum toplumunda görülen bir su kaynağı veya kuyu yanında kurulan küçük kiliselere AYAZMA denir. Tire Derekahve semtinde bulunan ayazmanın yapı özelliğine baktığımızda; V. Yüzyılda yapıldığı anlaşılır. Mekân bazilika yani; Hıristiyanlığa geçiş ve ilk Bizans devrinde oldukça çok sayıda HAÇ şeklinde yapılmış kilise tipindedir. Fakat bu mimari şekil günümüzde korunamamıştır. Bina ilk taş ayazmalardan, kareye yakın dikdörtgen tabanlı özelliğe sahiptir. Yapıda kapı ve pencerelerin yerleştiği kasa ve çerçeve bölümlerinde dekoratif malzeme olarak tuğla kullanılmıştır. Ayazma 1922 yılına kadar Rum Hıristiyan halkın vaftiz ve isim verme törenleri için kullanıldığı en önemli mabetlerindendi. Kiliseler doğu – batı doğrultusunda yapıldıkları halde bu mekânın girişi kuzeye bakar. Kısa kenarında bir, uzun kenarında üç penceresi vardır. Gün dönümünde (gece gündüzleri eşit olduğu zaman) kapılar ve pencereler açıldığında ışık gölge özelliğinden ayazmanın içinde HAÇ oluşmaktadır. Tire Hıristiyan cemaati İznik Konsiline ( Hıristiyan cemaatinin ileri gelen din adamları toplantısına ) delege göndermiştir. İznik Konsilinden sonra Meryem Ana Anadolu’nun son ana tanrıçasının adına Derekahve ayazması yapılmıştır. Bu ayazma Azize Meryem e adanmıştır. Meryem Ana 44 yılında İsa’nın idamından sonra Kudüs te barınamamış Yahudilerden ve Romalılardan gördüğü baskılar üzerine Filistin’den Anadolu’ya göçmüştür. Hıristiyanlığın Babalık dönemi ( Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesinden İznik Konsülüne kadar olan süreye verilen isim ) yazılarına göre Anadolu’ya geçen Hz. Meryem I. Yüzyılda Bülbül Dağına yerleşmeden önce iki yıl Derekahve Mahallesinde kalmıştır. Arkaik Bizans metinlerinde bu mahalle Azize Meryem ( Yukarı Meryemana ) mahallesi olarak anılır. Bu, Meryem Ana’nın Tiredeki varlığının en büyük delilidir. Derekahve ismi mahalle içerisinden geçen ŞÜKRAN DERESİ’nden gelir. DEREKAHVE’NİN ASIL ÖNEMİ İSE; AYAZMA VE ŞEMSİ MESCİDİ’NİN ÜST ÜSTE İNŞA EDİLMİŞ OLMASIDIR.
