ARABOĞLU CAMİİ – KARAMAN

Karaman İl merkezinde Tapucak Mahallesindedir.

Tarihi:  Yapıtın üzerinde iki yazıt bulunmaktadır.

1.Yazıt: Yapıtın batı giriş kapısı üzerinde yer alır ve (899H) -1493-1494 yılını vermektedir.

2.Yazıt: Yapıtın mahfil katında, batı kapısının iç yüzeyinde yer almakta ve ebced hesabıyla (1229 H.) 1813-1814 yılında tamir edildiğini bildirmektedir.

Yaptıranı:  Yapıtı ilk yaptıran bilinmiyor. Ancak içteki ikinci yazıtta, yapıtı onaranın Karaman Müftüsü Hadimlizade Hasip Efendi olarak verilmektedir.

Yapının İncelenmesi:  Yapı (20.14-20.48)m. x 32.52m. ölçüsünde dikdörtgen bir alanı kapsamaktadır. Batı kenarı, doğudan 34 cm. daha geniştir. Doğu, kuzey ve batı cephelerinde birer kapısı bulunmaktadır. Esas giriş, batıdaki anıtsal kapıdandır. Minaresi, yapının kuzeydoğu köşesinde yer almakta ve mahfil katından çıkılmaktadır. Enine bir mekan anlayışı gösteren cami, ortada dört kargir ayağa oturan, beş sivri kemerli destek sırasıyla birbirinden ayrılmış, dört sahından oluşmaktadır. Doğu kapısı kuzeydeki 1. sahına, batı kapısı 2. sahına açılır. Kuzey kapısı küçük olup mihrap aksındadır. Güneyde birinci destek sırasının ortasındaki iki destek ayağı, daire planlı ve mukarnas başlıklıdır. Daire kesitli ayakların kuzeyindeki kare planlı ayakların başlıkları mukarnaslı olarak yapılmıştır. Yanlardaki ayakların başlıkları ise profillendirilmiş kemer tırnağı biçimindedir. Mihrabın batısında yer alan mimber, altında kemerli bir geçişi bulunan kargir yapıdır. Ancak mimberin korkuluğu ahşaptandır. Kuzeydeki son sahında, caminin bu bölümünü tümüyle kapsayan, mahfil uzanmaktadır. Mahfil kati, doğu ve batıda, birer kemer açıklığını kapsayacak şekilde bir sahın güneye uzatılmıştır. Mahfil katına, harimin kuzey batı köşesinde yer alan kargir merdivenlerle çıkılmaktadır. Caminin üstü düz ahşap kaplamadır. Cami, batıda iki alt ve iki tepe penceresinden, güneyde dört alt pencereden, doğuda üç alt, dört tepe penceresinden ve kuzeyde iki tepe penceresinden ışık almaktadır. Alt pencereler içte yuvarlak kemerli boşluklar içinde, dikdörtgen biçimindedir. Tepe pencereler ise sivri kemerlidir.

Cami dışta kesme taşın yalınlığı içerisinde, kübik bir cephe anlayışına sahiptir. Güneyde cephenin orta bölümü sıvanmıştır. Yapının doğu ve batı pencerelerindeki izler, pencerelerin orijinal biçimlerinden farklı olduğunu göstermektedir. Batı cephede yer alan kapının dışında diğer kapılar daha mütevazi ve yalın yapılmışlardır.

Kuzeybatı köşede yer alan minarenin kaidesi saçak kotuna kadar yükselmektedir. Üstteki bodur minare muhdestir. Yalın kesme taş cepheler, saçak seviyesinde profilli yüksek bir silme ile bitirilmekte ve çeşitli biçimlerde çörtenleri bulunmaktadır. Bugün üzeri kiremitle kaplanmış, kırma çatı ile örtülüdür.

Yapıda yoğun olarak taş kullanılmıştır. Güney cephesinin orta bölümü dışında, yapı tümüyle kesme taştır. İçte, destek ayaklarında, kemerlerde ve mimberde yine kesme taş kullanılmıştır. Tavan içte ahşapla kaplanmıştır. Mahfil katı ahşapla yapılmıştır. Eski resimlerde görülen kemer ayakları arasındaki gergiler de ahşaptır. Bugün bu gergilerden hiçbiri bulunmamaktadır.

Araboğlu Camisi genelde yalındır. Bezeme giriş kapılarında, özellikle batı giriş kapısında, mihrap, mimber ve ayakların başlıklarında toplanmıştır. Doğu kapı, profilli silme ile çerçevelenmiş yalın bir kapıdır. Batı kapı cepheden çok az çıkıntı yapmaktadır. Dış çerçeve yarım yıldızlarla süslenmiştir. Profillendirilmiş iki sıra yalın çerçeve dolaşmaktadır. Kapı kemeri basık yuvarlak formda olup, zıvana geçmelidir. Kilit taşı üzerinde rumi ve palmet motifi yüksek kabartma olarak işlenmiştir. Bunun üzerindeki bölümde yine rumi ve palmetlerden oluşan bir bölüm, üstte burmalı çerçeve içerisinde yazıtın yer aldığı bölüm bulunmaktadır. Bu kapı genel çizgileri ile Hacıbeyler Camisinin giriş kapısını anımsatmaktadır. İçte kare planlı ayakların mukarnaslı başlıkları, mukarnas şeması olarak İbrahim Bey Kümbeti saçak silmelerindeki mukarnaslarla büyük benzerlikler içerisindedir. Mihrap dışta yalın profillendirilmiş silmelerle çevrilmiştir. İçte yazı şeridi dolaşmakta, olup köşelerde sütuncesi bulunan dikdörtgen planlı mihrap nişinin kavsarası, mukarnaslarla doldurulmuştur. Bunun iki yani rumi ve palmetlerle bezenmiştir. Üstte iki kabara, ortada bir rozet yer alır. Mihrap mukarnaslı bir tepelikle bitirilmiştir. Dışta profillendirilmiş yüksek saçak silmesi arasında yer alan ejder başlı çörten döneminin ilginç örneklerinden birini oluşturmaktadır.

KAYNAK: Karaman Müftülüğü