SIĞACIK CAMİİ – SEFERİHİSAR / İZMİR

    Kaleiçi’nde, 31 sokak No 2 de, 51 ada, 2 parselde kayıtlıdır.

İzmir ili, Seferihisar ilçesi, Kaleiçi mevki, Sığacık Mahallesi 31 sokak no:3 olan cami Osmanlı dönemi eseridir. Moloz taş ve tuğla ile örtülmüş tek minareli, harim kısmı ve son cemaat yeri bulunan eski bir camidir. Onarım kitabesinde H1335 olan cami 16. yüzyıl yapım tarihlidir.

Caminin avlusu, dört sütün üzerine oturmuş, tuğla ile örtülmüş üç sivri kemerden oluşmuştur. Kemer üstü kesme taş ve tuğla ile örtülüdür. Kare planlı harimi ve kubbeli üç birimden oluşan son cemaat yeri mevcuttur. Ön avlu ve ana kubbe alaturka kiremit ile örtülüdür. Minaresi caminin kuzey batı köşesinde yer alır.

Altıgen alt kaide üzerinde yükselen minare tek şerefeli olup, şerefe altları mukarnas bezemelidir. Kare planlı bir harim ve önünde üç birimli bir son cemaat yerinden oluşan cami, kırma taşlarla inşa edilmiştir. Duvarlarda yer yer devşirme mermer parçalar kullanılmıştır. Caminin kuzeybatı kanadında, üzeri yakın zamanda tamamen sıvanmış tek şerefeli bir minare yer almaktadır. Sekizgen bir kürsü üzerinde yükselen minarede, kürsünün her bir yüzü sivri kemerli birer çökertmeyle hareketlendirilmiştir. Silindirik gövdeli minarenin şerefe altı beş sıra halinde, basit mukarnas dişleriyle doldurulmuş, petek kısmı ise yakın zamanda demir doğrama ile yapılmıştır. Harim ve son cemaat yerinin her birimi birer kubbeyle örtülüdür. Kubbeler, dıştan çatı kiremitleriyle kaplanmıştır. Son cemaat yeri, eş büyüklükte üç kemerle kuzey cepheye, birer kemerle de doğu ve batı cephelere açılmaktadır. Tümü sivri şekilli olan kemerler tuğla malzemeyle inşa edilmiştir. Son cemaat yeri kemerleri, kuzeyde dört devşirme sütun tarafından taşınmaktadır. Sütunların altlıkları ve başlıkları da devşirmedir. Kemer üzengi noktalarında yer alan gergiler ahşaptandır. Ortada yer alan kemerin batı köşeliğinde, Teos kentinden getirildiği anlaşılan süslemeli mermer bir parça yerleştirilmiştir. Tek sıralı bir kirpi saçak yapıyı dört yönden kuşatmaktadır. Harime, kuzey duvarı ortasındaki dikdörtgen şekilli bir açıklıktan girilmektedir. Giriş açıklığının söveleri ve atkı taşı devşirme mermerdendir. Mihrap ekseninde yer alan ana girişin iki yanındaki pencereler dikdörtgen birer çökertme içine yerleştirilmiştir Kare planlı harimin doğu ve batı cephelerinde birer, kuzey ve güney cephelerinde, simetrik olarak yerleştirilmiş ikişer pencere açıklığı vardır. Kuzey cephedeki son cemaat yerine açılan iki pencere dikdörtgen şekilli diğerleri ise sivri kemerlidir. Girişin doğusunda yer alan pencere, 1981 yılında yapılan onarım sırasında bir giriş açıklığına dönüştürülmüştür. Kare planlı harimin üzerini örten kubbe pandantif geçişlidir. Harimin kuzeydoğu köşesinde yer alan bir merdivenle kadınlar mahfiline çıkılmaktadır. Güney duvarının ortasına yerleştirilen mihrap yarım daire kesitlidir ve çeyrek küre şekilli basit bir kavsara ile örtülüdür. Anadolu’da, tek kubbeli bir harim ve bir son cemaat yerinden oluşan plan şemasına sahip cami ve mescitlerin, Selçuklular ve Beylikler döneminde inşa edilmiş çok sayıda örneği mevcuttur. Aynı şemanın, günümüze dek sevilerek uygulandığı görülmektedir. Son cemaat yeri, erken örneklerde çoğunlukla kapalı ya da yalnızca uzun kenarı dışa açıktır. . Kubbeye geçiş, saydığımız örneklerden Konya Beşarebey Mescidi, Konya Hoca Hasan Mescidi, Mudurnu Yıldırım Camii, Kastamonu İbni Neccar Camii ve Manisa İlyas Bey Mescidi’nde tromp, diğer örneklerde ise pandantiftir. Selçuklu ve Beylikler Devri tek kubbeli camilerinde inşa malzemesi duvarlarda genellikle taş; üst örtüde ise tuğladır. Ancak, yapının tümünde taş veya tümünde tuğla kullanıldığı örnekler de mevcuttur. Sivrihisar Mülk Köyü Camii, Mudurnu Yıldırım Camii, Manisa İlyas Bey Mescidi, Kastamonu İbni Neccar Camii, Afyon Ak Mescid tamamen taş, Konya Beşarebey Mescidi, Konya Hoca Hasan Mescidi, Konya Sırçalı Mescid ise tamamen tuğla malzemeyle inşa edilmiştir. Sığacık Camisi’nin inşa tarihi belli değildir. Ancak inşa malzemesi ve mimari özellikleri açısından yukarıdaki bilgiler ışığında değerlendirildiğinde, Sığacık kalesinin inşasından kısa bir süre sonra, 16. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş olabileceği söylenebilir. Harim girişi üzerinde yer alan Rumi 1335/1919 tarihli kitabe bir onarım kitabesidir. Kitabede, caminin “Sığacık nahiyesi müdürü Mehmed Emin Bey zamanında tamir edilmiştir” yazmaktadır. Cami, 1981 yılında büyük bir onarım geçirmiş, bu onarım sırasında harim duvarları tamamen sıvanmış, kapı ve pencere açıklıklarında yer alan ahşaplar değiştirilmiş ve kadınlar mahfili eklenmiştir.

Kaynak: Sanat Tarihi Dergisi Sayı/Number XVI/1 Nisan/April 2007, 25-48 SIĞACIK’TA TÜRK MİMARİSİ (Seferihisar/İzmir)