GÖÇ VE MÜBADELE ANI EVİ – BUCA / İZMİR
KONUMU
Buca Kasaplar Meydanı, Menderes Mahallesi 106 sokak üstünde yer almaktadır. 8 pafta 119 ada 24 parselinde kayıtlı olup İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin mülkiyetinde olan yapı, müştemilat birimi ve bahçesiyle kuzeydoğu- güneybatı doğrultusunda uzanmaktadır.
Buca Göç ve Mübadele Anı Evi, İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı APİKAM tarafından, Buca’da restorasyonu tamamlanan tarihi bir evde, Türk-Yunan nüfus mübadelesini yaşamış mübadiller ve onların akrabalarının günümüze taşıdıkları kültürel yaşam öğelerini korumak, sergilemek ve gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla kurulmuştur. Toplumsal, siyasal ve ekonomik yönleriyle çok geniş bir konu olan göç ve mübadele İzmir ve çevresi özelinde ele alınmıştır. Müze evde mübadeleye ilişkin konular hem kronolojik hem de tematik olarak, tarihsel süreçlerden çok anılar üzerinden yansıtılmıştır. Mekânda çok sayıda etkileşimsel canlandırmanın yanı sıra mübadil ailelerine ait gündelik yaşam nesneleri de sergilenmektedir.
Anı Evi olarak düzenlenen bina, 113 yıllık bir geçmişe sahip. Prof. Dr. Cengiz Kuday ve Nazike Bilgiç uzun yıllar bu binanın ev sahipliğini yaptı. Sonrasında bina İzmir Büyükşehir Belediyesi / İzmir Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi’nin desteğiyle Anı Evi haline getirildi ve yönetim sorumluluğu da İzmir Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi’ne [APİKAM] geçti
YAPININ KISA TARİHÇESİ
Yapının inşa kitabesi bulunmamaktadır. Ancak bahçedeki mermer çeşmenin baş taşındaki 1904 tarihinin yapının inşa tarihi ve aynı taş üzerindeki Yunanca yazılı G ve N baş harflerinin de yapının sahiplerinin isimlerinin kısaltması olduğu düşünülmektedir. Yapının eski sahiplerinin sözlü beyanları ve bölgedeki diğer binalarla yapılan karşılaştırmalı çalışmadan gelen bilgiler de yapının 1904 yılına tarihlendirilebileceği bilgisini desteklemektedir.
Buca’daki tarihi evlerin mimari özellikleri incelendiğinde, Buca’da çoğunluğunu Rumların oluşturduğu yerli halka ait konutlar (Sakız Üslubu) ile Levanten ailelerin malikâneleri olmak üzere iki ayrı yapı grubu bulunmaktadır. Anı Evi olarak düzenlenen yapı teknik özellikleri bakımından ilk grubun yanı Sakız tipi konut türünün özelliklerini taşımaktadır. Binanın restorasyonu İzmir İl Özel İdaresi’nin katkılarıyla İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından 2013 yılında yaptırılmıştır. Restorasyon projesinin müellifi ise Öget Nevin Cöcen’dir.
KURULUŞ AMACI
Buca Göç ve Mübadele Anı Evi, “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi” başta olmak üzere Türkiye’ye Balkan ülkelerinden yapılan göçlerin hikâyesini aktarmak ve göçmenlerden kalan kültürel mirası sergilemek amacıyla kurulmuştur.
ANI EVİNİN ÖNEMİ NEDİR?
Türkiye’den Yunanistan’a göç eden mübadil Rumlar, kurdukları dernekler, vakıflar, araştırma/kültür merkezleri ve müzeler sayesinde kimliklerini koruyabilmişlerdir. Yunanistan’ın aksine Türkiye’de mübadeleye yönelik benzer çalışmalar oldukça geç dönemlerde başlamıştır. Buna karşın, son yıllarda hem mübadele üzerine yapılmış bilimsel araştırmalarda hem de mübadillerin kurduğu dernek ve vakıfların sayısında ciddi bir artış meydana gelmiştir. Yerel yönetimlerin desteği ile açılan müze ve anı evleri ise mübadillerin geride bıraktığı kültür öğelerinin sergilenmesinde ve geleceğe aktarılmasında önemli bir işlevi yerine getirmektedir. Bunlardan biri olan Buca Göç ve Mübadele Anı Evi’nin, göçlerle büyüyen bir kent olan İzmir’de bu alandaki kültürel ve sosyal boşluğun doldurulması açısından önemli bir adım olduğu düşünülmektedir.
Kaynak: Apikam
