STRATONİKEİA ANTİK KENTİ – YATAĞAN / MUĞLA

Ölümsüz aşkların ve gladyatörlerin kenti olarak bilinen Stratonikeia, Muğla İli, Yatağan İlçesi’nin 7 km batısında, Eskihisar Köyü sınırları içinde yer alır. Geç Tunç Çağı’ndan günümüze kadar kesintisiz yerleşime sahne olan kente, M.Ö. 3. yy’ın ilk çeyreğinde Seleukos kralı I. Antiokhos tarafından karısı Stratonike’nin adı verilmiştir. Hellenistik Dönem boyunca, Seleukos, Ptolemaios, Makedonyalılar, Rodos ve Roma arasında el değiştiren Stratonikeia, M.Ö. 130/129 yılında tamamen Roma’ya bağlanmıştır. Anadolu’nun fethinden sonra Türk hâkimiyetine giren kentte Beylikler, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi’nde de yerleşim devam etmiştir. 1957 yılındaki deprem sonrasında yeni yerleşim alanına taşınan Eskihisar Köyü’nde halen tarihi köy evlerinde yaşayan birkaç aile bulunmaktadır.

  Stratonikeia kent merkezinde yapılan kazı ve araştırmalar, Geç Bronz Çağı’ndan günümüze kadar yerleşimin olduğunu göstermektedir. Yerleşmenin adı sırasıyla; Hititler Dönemi’nde Atriya, Arkaik ve Klasik Dönemde Khrysaoris ve Idrias, Hellenistik Dönemde Stratonikeia ve son dönemde ise Eskihisar olmuştur.

MÖ 281-261 yılları arasında tahtta bulunan Seleukos Kralı Antiokhos’un karısı Stratonike adına yenilenmiş olan kent, MÖ 133 yılında Pergamon Krallığı’nın Roma Roma İmparatorluğu’na miras kalması karşısında ayaklanan Aristonikos’ un kente sığınması sırasında kent Romalılarca kuşatılmış, halkı açlıktan kırılmıştır.

Kent Hellenistik Dönemde, Hippodomik planlı olarak düzenlenmiş ve Roma İmparatorluk Dönemi’nde de aynı yerleşim sistemi devam etmiştir. Roma Dönemi sonrasında yerleşim küçüldüğünden Bizans, Beylikler ve Osmanlı Dönemlerinde ise kentin belirli bölümlerinde yerleşim olmuştur. 

Antik kent içinde, Arkaik ve Klasik Döneme ait iki farklı sur duvarı (3.600 m uzunluğunda), Hellenistik Dönemden Anadolu’nun en büyük Gymnasionu (105×267 m ölçülerinde) ve Tiyatro, Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlenen Meclis Binası (bouleuterion), Hamam kompleksleri, Agoralar, Tapınaklar, Şehir Kapıları, Sütunlu Cadde, Çeşmeler ve Su Yapısı, Mezar Anıtları gibi yapılar bulunmaktadır. Bu yapılardan Bouleuterion’un (Meclis Binası) duvarlarında Gerekçe Menippos’un takvim yazıtı (Augustus Dönemi) haricinde, Latince Roma Dönemi’nde (M.S. 301) kentte satılan tüm mal ve hizmetlerin adları ile fiyatları yer almaktadır.

Bizans Dönemi’nden Kiliseler (Erikli, İsa ve Mikail kilisesi) ve evler görülebilmektedir. Bunların dışında Köy Meydanı’nda Beylikler Dönemi hamamı (Selçuk Hamamı-M.S. 14-15. yy), Osmanlı Dönemi Camii (Şaban Ağa Camii-1876) ile kent içinde, Osmanlı Çeşmesi (19. yüzyıl), Ağa Evleri (18-19. yy), Sokak Kenarında Dükkanlar (1912), Adnan Menderes Dönemi Meydan Çeşmesi (05.04.1954) ve evler yer almaktadır.

Stratonikeia Antik Dönem ile Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi yapı ve kent dokusunun birlikte görülebileceği nadir yerlerden birisidir. Farklı dönemlere ait pek çok yapının iç içe olması, kenti gezecekler için bulunmaz bir fırsattır. Antik kentteki tarihi yapıların tamamı, Osmanlı Dönemi taş döşeli yollarda yürüyerek gezilebilmektedir.

Kaynak: muglakulturturizm.gov.tr/TR

Fotoğraflar: Mustafa Gürelli