HUNAT MEDRESESİ – KAYSERİ

Yeri: Kayseri merkez, Surun dışında, İç Kalenin doğusundadır. Hunad külliyesinin elemanlarından biri olup, caminin kuzeyindedir.

Bugünkü durumu: Hediyelik eşyaların satıldığı bir çarşı olarak kullanılmaktadır.

Tarihi: 1235 yılı civarı.

Plan ve mimari özellikleri: Hunad camisine kuzey-batıdan bitişik olarak yer almaktadır. Duvarları dıştan silindirik ve kare şeklinde payanda kulelerle desteklenen medrese, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen bir alanı kaplamaktadır. Revaklı, ortasında dikdörtgen havuzu olan açık avlulu, iki eyvanlı medrese tek katlıdır. Medresenin güney cephesinin üçte birlik kısmı caminin beden duvarlarını oluşturmaktadır. Cami beden duvarı ile arasında bir dilatasyon vardır. Bu cephede kümbet yer almaktadır. Medresenin doğu cephesi ortasında içeride ana eyvanın merkezine yerleştirilen dikdörtgen bir pencere, Cami duvarına bitişik olan bölümde pencere vardır Medresenin en masif yüzeyi kuzey cephesidir. Cephe doğu ve batı köşelerinde bulunan birer kule ve cephe ortasında birbiriyle eşit uzaklıkta yerleştirilmiş yarım daire formlu iki köşe kulesi ile hareketlendirilmiştir.

   Üst örtü, düz toprak damlı iken, onarımlar sonrasında taş malzeme ile beton derzli olarak yapılmıştır. Kot seviyesinin yükselmesi ile çörtenler alt seviyede kalmıştır. 1.15 metre kalınlığındaki kesme taş kaplamalı duvarları üstte düz bir korniş sınırlamaktadır. Medreseye, batı cephesinin ortasında yer alan dışa taşkın abidevi bir taç kapıdan girilmektedir. Özellikle üst kısımları yenilenen kapıyı yanlarda gövdeleri harap vaziyette, bezemeli sütunceler sınırlamaktadır. Düz bir şeritten sonra, yer yer kesintiye uğrasa da kademeli olarak biri dar diğeri geniş iki bordür yer almaktadır. Bu bordürleri öncekileri gibi tezyin edilmiş iç bükey bir üçüncü bordür takib etmektedir. Kapının yedi sıra mukarnaslı kavsarası vardır. Taç kapının kademeli olarak birbirini takib eden yüzeyleri bezemeli iki teğet kemeri dışta kalan izlerden anlaşıldığına göre alta kadar bordür halinde uzamaktaydı. İçteki kemer ise kapı nişinin yanlarındaki alt kısımları adeta yok olmuş sütuncelere oturmaktadır. Kemer köşeliklerinde izleri kalmış olan birer rozet yer almaktadır. Kavsarayı ve kapı nişinin yan yüzlerini dolaşan bir bordürden sonra geçmeli taşlardan meydana gelen basık kemer alt kısımda bezenmiştir. Bu bezemeler Hunad Camisinin batı taç kapısında olduğu gibi zencirek motifli kabartmalara sahip olan tablalara oturmaktadır. Kapı nişinin yan yüzlerinde üstte tezyin edilmiş dikdörtgen şeklinde birer pano yer almaktadır. Bu panolardan soldaki yok olmuştur. Yine sağdaki daha sağlam durumda bir kaval silme ile sınırlandırılan mihrabiyenin kavsarası ve nişi üç dilimlidir. Mihrabiyelerin oturduğu sekilerin iç yüzeyinde başlayan örgülü bordür, ön yüzü aşarak, kapının yanlarında devam etmektedir.

   Giriş eyvanının iki yanında bitişik vaziyette kare odalar bulunmaktadır. Giriş mekânının sağında yer alan bir kapıyla ilk mekâna geçilmektedir. Güney duvarında dikdörtgen bir nişe sahip olan bu mekânın avluya bakan kapısı sonradan açılmıştır. Yine aynı mekânın yanındaki sivri kemerli bir başka kapıdan on altı basamaklı merdivenle dama çıkılmaktadır. Burasının da yanında dikdörtgen şeklinde diğerine göre geniş bir mekân vardır. Giriş mekânının sol yanında yer alan mekânlar merdiven hariç diğerleri gibi düzenlenmiştir.

  Medresenin yan kanatlarında dikdörtgen şeklinde sekizer olmak üzere toplam onaltı hücre bulunmaktadır. Hücrelerin girişleri genellikle revağa açılan cephenin doğu köşesinde yer alır. Hücrelerin içerisinde değişik konum ve ölçülerde nişler yer almaktadır. Avlu revakında tonozları taşıyan kemerler üç yönde ayaklara, doğudaki izlerden anlaşıldığına göre iki sütun üzerine oturmaktaydı. Medresenin doğu kanadında, ortada ana eyvan, kuzeyinde üzeri kubbe ve sivri tonoz gibi değişik örtü elemanlarından oluşan kare bir oda, güneyinde ise birbiri içine geçmiş üç oda bulunmaktadır. Ana eyvanın üzeri beşik tonozla örtülmüştür. Doğu duvarının ortasında mukarnas kavsaralı bir niş yer almaktadır. Eyvanın güneyindeki odalara teğet bir kemer içerisine yerleştirilen, basık kemerli kapıdan girilmektedir. Kapıdan girilen ilk bölümün üzeri kuzey-güney yönünde uzanan bir kemerle ikiye bölünmüştür. İkiye bölünen bu dikdörtgen alanın doğudaki kısmı sivri tonozla, batıdaki, girişten sonraki bölümün üzeri sekizgen bir ışıklığı bulunan çapraz tonozla örtülmüştür. Odanın batı duvarına bitişik olarak yapılan basamaklarla medrese binasının dışında bulunan türbeye girilmektedir.

Süslemesi: Taş üzerine sathi oyma tekniğinde süslemeler oluşturulmuştur. Yapıda süsleme taç kapıda yoğunlaşmaktadır. Burada geometrik (çokgen ve baklavaların meydana getirdiği geometrik ağ, örgülü düğümlü kufi yazı karakterli bezeme, ince şeritlerin meydana getirdiği girift ağ içerisinde çokgen ve sekizgenler. Beş kollu yıldızların meydana getirdiği geometrik geçmeler, on kollu yıldızlardan gelişen süsleme, kaval silmeler). Bitkisel (kıvrık dallarla birbirine bağlanarak ilerleyen palmetler, sütun başlıklarında yaprak motifleri), Geometrik ve Bitkisel süsleme bir arada (dikdörtgen panolarda yatay ve dikey çubuklar arasında palmet motifleri şeklinde), Figürlü süsleme (taş çörtenlerden bazıları yüzü aslan başı şeklinde biçimlendirilmiştir,) örnekleri uygulanmıştır.

Malzeme ve teknik: Özenli bir kesme taş işçiliği görülmektedir. Moloz taş dolgulu duvarlar kesme taş kaplamalıdır. Aynı durum örtü sistemi için de geçerlidir.

Kitabesi: Yoktur.

Tarihlendirme: Medresenin yapılış tarihi belli değildir. Ancak güney duvarının bir kısmının cami beden duvarı olarak kullanılması, 1237 tarihli camiden önce yapıldığını göstermektedir. Yapım malzemelerine ve tekniğine bakıldığında aralarında fazla zaman farklılığı olmadığı anlaşılmaktadır.   Camiden kısa bir zaman önce 1235 yılı civarı yapılmış olduğu düşünülmektedir.

Kaynakça: Semra Ögel, Anadolu Selçuklularının Taş Tezyinatı, Ankara, 1966.

Gönül Öney, Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara, 1988.

Halil Edhem, Kayseri Şehri, (Sadeleştiren: Kemal Göde) 1000 Temel Eser, No: 93, Ankara, 1982.

Haluk Karamağaralı, “Kayseri’deki Hunad Camiinin Restitüsyonu ve Hunad Manzumesinin Kronolojisi Hakkında Bazı Mülahazalar”,

A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 21, Ankara, 1976

Mahmut Akok “Kayseri’de Hunad Mimari Külliyesinin Rölövesi”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı 16/1, 1967, Ankara, 1968.

Suut Kemal Yetkin, İslam Mimarisi, Ankara, 1965.