DÖĞER KERVANSARAYI – İHSANİYE / AFYON
Döğer’de Afyonkarahisar yolundan girişte sizi ilk karşılayan tarihi yapı Döğer Kervansarayıdır. Döğer Kasabasının tam merkezinde bulunduğu için bu merkeze Hanönü denilmektedir. Eski Halep Şam yolu üzerinde bulunmaktadır. Doğu-batı yönünde uzanan kervansarayın uzunluğu yaklaşık 56 m’dir. Genişliği ise 13 m olup iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısım iki katlıdır. Buraya güney cephesinden ve aşağı yukarı cephenin ortasına düşen bir eyvanla girilir. Eyvan, doğu ve batı duvarlarında içeriden teğet kemerli birer niş şeklinde, dışarıdan basık kemerli birer pencere ile dışa açılmaktadır. İçeriye basık kemerli bir kapıyla girilir. İçeride mekânı doğu-batı istikametinde iki sahna bölen dört adet haçvari ayak vardır. Bütün duvarlarda bu haçvari ayakların karşılarında gömme ayaklar bulunmaktadır. Bunlardan başka mekânın dört köşesinde de gömme ayaklar vardır. Bu gömme ayaklar kuzey ve güneydeki beden duvarları paralelinde birebirine dairevi kemerlerle bağlanmıştır. Gömme ayaklardan sadece güney cephesinde bulunanların arasında ocaklar ve nişler bulunmaktadır.
Bunlar Kapının ortasından geçen kuzey güney aksına göre bir simetri teşkil etmektedirler. Doğu ve batıdaki uçlarda bulunan gömme ayakların arasında ikişer ocak, ocakların aralarında birer niş; daha içerideki gömme ayakların aralarında ise kapı tarafında birer ocak; doğu-batı duvarlarındaki tarafta ise birer niş bulunmaktadır. Doğu cephesinde iki adet mazgal pencere, kuzey cephesinde ise batı duvarına yakın iki gömme ayak arasında iki mazgal pencere vardır. Üst kata tam giriş kapısının karşısındaki merdivenden çıkılır. Bu katın kuzey tarafında bir koridor ile güney tarafında bir adet mescit ve dört adet oda vardır. Mescit bu odaların tam ortasındadır. Eyvan tipinde olan mescidin güney cephesinde altı kenarlı mihrap nişi ve iki yanında birer mazgal pencere vardır. Mescidin doğu ve batısında bitişik olan iki oda tonozlu odalardır. Bu odalar birbirine simetriktir. Üst katın iki başında bulunan odalar da birbirlerinin simetriği durumundadır.
Kervansarayın ikinci kısmı ise tek katlı ve develik olarak kullanılmıştır. Bu kısma güneyde ve aşağı yukarı cephenin ortasına düşen bir eyvanla girilir. Eyvanın içinde doğu ve batı yönlerinde karşılıklı teğet kemerli birer niş vardır. İçeriye basık kemerli bir kapıdan girilmektedir. İç mekânda kuzey ve güney duvarında karşılıklı altışar adet gömme ayak vardır. Bu gömme ayakların aralarında sadece giriş (güney) cephesinde dikdörtgen plana sahip ocaklar bulunmaktadır. Doğu cephesinde iki, batı cephesinde ise bir adet mazgal pencere vardır.
Kervansarayın iki kat oluşu, üst katta cephede pencereler bulunuşu, kubbeli odalarda ısınma ocaklarından başka yemek pişirmek için ayrı ocaklar ve yıkanma yerleri bulunuyor.
Duvarların ve çatının taş kaplama tekniği, büyük ahır kısmının binadan ayrı yapılması ve buraya hariçten başka bir kapı ile girilmesi, her iki kısmın da son derece mükemmel ve iyi gizlenmiş vantilasyon tertibatına malik oluşu, geniş ve yüksek olan ahırın direksiz ve tek açıklık üzerine kurulmuş olması Döğer Kervansarayı’nın başlıca özelliklerini teşkil eder.
Döğer Kervansarayında çeşitli dönemlerde yenileme çalışmaları yapılmıştır. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1991-93 yılları arasında restore edilen kervansarayın, tamamen yıkılan arka duvarı aslına uygun şekilde tekrar inşa edilmiş ve sağlamlaştırma çalışması yapılmıştır. Yine 2007 yılında uzun süren yenileme çalışmaları sonucunda kervansarayın çevre düzenlemesi yapılarak, iç ve dış kısımlarındaki duvarları desteklenmiştir. Her iki kısmın tabanına da doğal taş döşenerek zemin düzleştirilmiştir. 2016 yılı itibariyle kervansarayın önündeki alanın giriş kısımlarına zincir çekilerek buraya araç park edilmesinin önüne geçilmiştir.
Günümüzde kervansarayın önünde, Döğer çevresinde tesadüfen bulunan Roma döneminden kalma mermer sütunlar bulunmaktadır. Bunların bulunduğu bölgenin tam olarak yerini tespit edemedim fakat araştırmaya açık bir alan olduğu aşikârdır. Ayrıca tespit edebildiğim kadarıyla develik kısmının kuzey duvarında birisi sütun olmak üzere iki adet devşirme taş kullanılmıştır.
Kervansaray’ın yapılmaya başlanması kuvvetle muhtemel 1437-1451 yılları arasındadır.
II. Murat tarafından yaptırılmış Osmanlı eseridir.
Kaynak: Döğer Portalı
