LİSE (ŞEFİKA HANIM) ÇEŞMESİ – KAYSERİ

Yeri: Kayseri ili, Melikgazi ilçesinde Kayseri Lisesinin avlusunun güneydoğu köşesinde yer almaktadır. Çeşme, yol genişletme çalışmaları sırasında ilk yerinden sökülerek 2 m. Güneye taşınmıştır.

Bugünkü durumu: Birkaç yıl öncesine kadar kullanılan çeşme bugün kullanılmamaktadır.

Tarihi: 1919-1921 yılları arasında inşa edilmiştir.

Plan ve mimari özellikleri: Bağımsız ve tek kemerli yapılan çeşmenin yüksekliği 4.80 m., genişliği 4.67 m. ve derinliği de 2.15 m. dir. Çeşmenin silmelerle profillendirilen basık kemeri, üzeri yivlenmiş ve duvara gömülü vaziyetteki sütunlara oturmaktadır. Kemer kilit taşı dışarı doğru çıkıntı yapmakta olup, üzeri kabartma kıvrık dal ve yapraklarla süslenmiştir. Sütunların başlıkları ise çok sade tutulmuştur. Sütunların dış yanlarındaki plastırların üzerleri silmelerle hareketlendirilmiştir. Çeşmenin yan cephelerini sınırlayan plastırların ortasına yerleştirilen kırmızı renkli taşların üzeri açılmış çiçek motifi ile bezenmiştir. Kemer alınlığının her iki köşesindeki daireler içerisine ay yıldız motifleri işlenmiştir. Çeşmenin saçak kısmı profilli silmelerle hareketlendirilmiş olup, ortasına başı “S” ve “C” kıvrımlarıyla kompoze edilen tepelik konulmuştur. Saçağın köşelerinde ise “baba” denilen kulecikler yer almaktadır. İki delikli ayna taşının çevresi palmeti andıran bitkisel bezemelerle kuşatılmıştır. Her musluğun altına gelecek şekilde yalaklar yerleştirilmiştir. Bu yalaklar yekpare taştan oyulmuş olup, dikdörtgen formdadır. Bu yalakların ön yüzlerine birer adet rozet işlenmiştir. Ayna taşının dış kenarlarına simetrik olarak birer adet bardaklık konulmuştur. Ayna taşı ile kitabenin arası, duvardan çıkıntı yapan bir konsolla doldurulmuştur. Çeşme nişinin doğu ve batı duvarlarına portallerdeki mihrabiyeleri çağrıştıran küçük nişler açılmıştır.

Süslemesi: Lise Çeşmesi’nde süsleme unsurları olarak profilli silmeler ve kenger yapraklarının yanında diğer çeşmelerde görmediğimiz ay yıldız motifine de rastlanmaktadır. Ayrıca yanlardaki plastırların ortasına konulan kırmızı renkli taş da bir süs unsuru olarak kabul edilebilir.

Malzeme ve teknik: Kitabe dışında bütün yapıda düzgün kesme tas malzeme kullanılmıştır. Ayrıca diğer çeşmelerden farklı olarak, bu eserde kırmızı renkli taşın kullanılmış olması dikkat çekicidir.

Kitabesi: Oyulmuş kesme taşın içine yerleştirilen mermer kitabenin üzerine kabartma olarak işlenmiş kenger yaprakları dikkati çekmektedir. 0. 88 x 0.31 m. ölçülerindeki tek satır mermer kitabe celî sülüs hatla yazılmıştır.

Okunuşu:

Tâşcı- zade el- Hûcc Mustafâ Efendi zevcesi

Şefîka Hânımın hayratıdır. 1338 (M.1919) 1340 (M.1921).

Tarihlendirme: Kitabesinden hareketle eserin 1919-21 arasında yapılmış olduğunu söylemek mümkündür.

Kaynakça: Mustafa Denktaş, Kayseri’de Tarihi Su Yapıları (Çeşmeler, Hamamlar), Kayseri 2000, s.134-135.