KURŞUNLU (AHMET PAŞA) CAMİSİ – KAYSERİ
Yeri: Kayseri ili, Kocasinan ilçesinde, kent merkezinde Cumhuriyet Meydanının batısında Mimar Sinan Parkı içinde bulunmaktadır.
Bugünkü durumu: Sağlam ve ibadete açıktır.
Tarihi: H.981/M.1573
Plan ve mimari özellikleri: Halk arasında Kurşunlu Cami diye bilinen ve Mimar Sinan’ın Kayseri’de günümüze ulaşabilmiş tek eseri olan cami, üzeri kubbeyle örtülü tek mekânlı harim ve kuzey cephedeki çift son cemaat yerinden oluşmaktadır. Aslında cami, Hacı Ahmet Paşa’nın imaret, han, mektep ve hamamdan oluşan külliyesinin günümüze ulaşmış tek yapısıdır. Tek mekânı örten kubbe köşelerdeki ayaklara oturmaktadır ve kubbeye pandantiflerle geçilmektedir. Kuzey batı köşede tek şerefeli minaresi bulunmaktadır. Caminin avlu duvarları sonradan yapılmıştır. Caminin son cemaat yeri, tıpkı Sinan yapılarından Üsküdar Mihrimah, Atik Valide ve Eminönü Rüstem Paşa camilerinde olduğu çift revaklıdır. Son cemaat yerinin güneydeki bölümü altı mermer sütuna ve caminin kuzey duvarına atılmış sivri kemerlerin taşıdığı pandantiflerle geçilmiş beş kubbeyle örtülmüştür.
Giriş eksenindeki kubbe diğer kubbelerden daha küçük yapılmıştır. Son cemaat yerinin bu bölümünün yanları açıktır. Son cemaat yerinin güneydeki bölümü ikinci son cemaat yeriyle U biçiminde kuşatılmıştır. 24 sütuna atılan sivri kemerlerle oluşturulan bu revak sundurma biçimli bir kırma çatıyla örtülmüştür. Caminin kuzey duvarının dış yüzünde doğu ve batıda olmak üzere birer tane mihrabiye yer almaktadır.
Caminin mermerden yapılan taçkapısı beş sıra mukarnaslı bir kavsaraya sahiptir. Harim mekânında kubbeyi taşıyan askı kemerlerinin genişliği içinde doğu ve batı cephelere ikişer ayak yerleştirilip, sivri kemerlerle birbirine bağlanarak kıble hariç üç cephede iç mekânı dolaşan bir galeri meydana getirilmiştir. Bu galerileri desteklemek için taçkapının arka yüzü iki payanda gibi içeri taşırılmıştır.
Caminin beden duvarlarında alt bölümlerde güney ve kuzeyde ikişer, doğu ve batıda üçer pencere bulunmaktadır. Bu pencereler dikdörtgen formlu ve sivri kemer alınlıklıdır. Güney cephede duvarın üst bölümünde altı pencere daha bulunmaktadır. Aynı düzenleme doğu, batı ve kuzey duvarlarda da görülmektedir. Üst pencerelerin tümü vitraylıdır. Caminin mihrap ve minberi mermerden olup, sadedirler. Avlusunda sekiz sütuna atılmış sivri kemerlerin taşıdığı kubbeli bir şadırvanı vardır.
Caminin 1702, 1706, 1709 ve 1730 yılında onarımlar geçirdiğini mahkeme kayıtlarından öğrenebilmekteyiz. Alınan kurşunlara bakılırsa onarımlar daha çok üst örtüde olmuştur. Cami, 1991 yılında da esaslı bir onarım görmüştür.
Süslemesi: Yapının kubbelerinde kalem işi bezemeler, sütun başlıkları, taçkapısında taş süslemeler yer alır.
Malzeme ve teknik: Beden duvarları ve minarede düzgün kesme taş, taçkapı, mihrap, minber ve sütunlarda mermer malzeme kullanılmıştır.
Kitabesi: Yapının kitabesi vardır. Yapının kitabesinden bir yazım hatası dolayısıyla ebcet hesabına göre H.994/M.1586 yılı çıkmaktadır.
Tarihlendirme: Yapının kitabesi 1586 tarihini taşımaktadır. Fakat Ahmet Paşa’ya II. Selim tarafından verilen temliknamede bu caminin 16 Rebiülahir 981/M.15 Ağustos 1573 tarihli olduğu belirtilmektedir. Paşa’nın vakfiyesinin de 1581 tarihli olduğu dikkate alındığında temliknamede bahsedilen tarihin yani 1573 yılının daha uygun olduğu anlaşılmaktadır.
Kaynakça: Mehmet Çayırdağ, Kayseri Tarihi Araştırmaları,Kayseri 2001, s.294-298.
Aptullah Kuran, Mimar Sinan, İstanbul 1986, s.278.
Albert Gabriel, Monuments Turcs D’Anatolie c.I, Paris 1931, s.56-57.
Gülru Necipoğlu The Age of Sinan Architectural Culture in the Ottoman Empire, London 2005, s.452-453.
Kayseri, Kayseri 1993, s.76-99. (Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi).
