HALİL AĞA EVİ – ( STROTONİKEA) – ESKİHİSAR – YATAĞAN – MUĞLA
Antik Bouleuterion binasının batısında bulunan ve mermer işçiliği ile dikkati çeken ikinci örneğimiz, yok olan döşeme ve çatısı ile ne yazık ki bugün çok harap durumdadır. Fakat duvar işçiliği ve içindeki mimari özellikleriyle incelenmeye değer bir eserdir. Halk arasında Mermer Ev olarak da adlandırılan yapı, dış sofalı ve eyvanlı bir plan şemasına sahiptir. Dikdörtgen bir alan üzerine iki katlı olarak inşa edilen evin bir de bodrumu mevcuttur. Bodrum sağlam olarak günümüze kadar ulaşabilmiş, zemin kat kısmen, birinci kat ise beden duvarları hariç tamamen harap olmuştur. Yapının dış duvarları da kısmen yıkılmıştır. Malzeme olarak mermer, moloz taş ve tuğla kullanılmıştır.
Yapının işçilik yönünden dikkati çeken en önemli kısmı doğu cephesidir . Yolun bu taraftan geçmesi ve diğer duvarların avlu içerisinde kalması sebebiyle, eski geleneğe uygun olarak bu cepheye daha fazla önem verilmiştir. Duvar birinci katın zemin seviyesine kadar derzleri tuğla ile süslenen mermerden, üst kısmı ise sadece mermerle kaplanmıştır. Bu cephede birinci katta iki adet pencere mevcut olup, bunlann eşik, söve ve lentoları mermer bİoklarla oluşturulmuştur. Her iki pencere de aynı tarzda inşa edilmiştir. Altta, ortada bitkisel bir rozet, bunun yanlarında ise birer adet lale motifi bulunmaktadır.
Bu cephede yer alan inşa kitabesinden evin H.1327 (M. 1909) senesinde Mavri Usta adlı biri tarafından inşa edildiği anlaşılmaktadır. Bu cephede ayrıca iki pencere arasında, içteki ocak ve bacanın duvardaki çıkıntısı da görülmektedir.
Yapının kuzey ve batı cepheleri moloz taş ve tuğla ile inşa edilmiş ve derzleri tuğla ile süslenmiştir. Kuzey cephede, köşelerdeki odalara açılan ve birbirine benzeyen ikişer adet dikdörtgen pencere mevcuttur. Doğudaki pencerelerin altında birer lale motifi vardır. Batıdakilerde ise bu motif yoktur. Ayrıca bu cephede küçük mazgal pencereler de bulunmaktadır. Kuzey duvar ile aynı teknikte inşa edilen batı duvarında iki adet dikdörtgen pencere bulunmakta ve bu pencereler arasında içteki ocak ve bacanın çıkıntısı görülmektedir. Yapının güneydoğu köşesine bitişik çift kanatlı bir kapıdan bahçeye girilmektedir.
Kapının dışa doğru genişleyen yuvarlak kemeri, iç tarafta profilli kaide ve başlıklar taşıyan dörtgen kesitli sütunlara oturtulmuş olup, kilit taşında kabartma olarak işlenmiş bitkisel bir motif vardır. Ahşap kapı kanatlan dikdörtgen şeklinde düşey tablalarla süslenmiştir. Avluya girince, hemen sağda yer alan merdivenle bodruma inilir. Bodrumun önünde bulunan koridor yan yana sıralanmış üç mekana geçit vermektedir. Bu mekânların kuzey duvarlarında ise birer adet küçük mazgal pencere bulunmaktadır.
Mermer basamaklı bir merdivenle çıkılan zemin katın önünde doğu-batı doğrultusunda uzanan hayat mevcuttur. Hayat bu katta yer alan iki oda arasında bir eyvan oluşturur. Eyvanın kuzey tarafı seki şeklinde yükseltilmiş ve duvarı ortasındaki niş içerisine bir lavabo yerleştirilmiştir. Lavabonun sağında ve solunda bugün mevcut olmayan ince bölme duvarlarının izleri görülmektedir. Bu duvarlarla oluşturulan mekânlar muhtemelen hela ve banyo olarak düzenlenmiş olmalıdır. Doğu taraftaki bölümün köşesinde üst katın pis sularının akıtıldığı künkün kalıntısı izlenmektedir.
Odalara eyvanın köşelerinde yer alan ve pahlanmış yüzlere açılan köşe kapılarıyla girilir. Eyvanın doğusundaki odanın duvarları günümüze kadar sağlam kalabilmiştir. Odanın doğu duvarında bir ocak ve ocağın yanlarında, duvar içerisine yerleştirilmiş birer dolap bulunmaktadır. Tabanı ve üst örtüsü ise tamamen yıkılmıştır. Batıda bulunan oda da aynı tarzda inşa edilmiş, yalnız batı duvarda bulunan ocağın sağında dolap, solunda ise bir pencere yer almıştır. Bu odanın doğu duvarı kısmen,güney duvarı ise tamamen yıkılmıştır.
Sadece beden duvarları kısmen sağlam kalan birinci katın ahşap olduğu sanılan taban döşemesi ve üst örtüsü tamamen yıkılmıştır. Beden duvarlarında yer alan ocak, lavabo ve bölme duvarlarının izlerinden anlaşıldığına göre bu kat plan olarak zemin kat gibi düzenlenmiş olmalıdır. Ayrıca odaların bölme duvarlarının da ahşap olduğunu tahmin etmekteyiz. Çünkü beden duvarlarında kagir bölme izi görülmemektedir. Duvarlarda yer yer niş şeklinde düzenlenmiş lambalıklar bulunmaktadır.
Köyün eski mezarlığında önemli bir buluntuya rastlayamadık. Mezarlık daha sonra Kömür İşletmeleri tarafından ortadan kaldırılmıştır.
KAYNAK: ESKİHİSARDA TÜRK YAPILARI (Yrd. Doç. Dr. Ali BAŞ )
