DARKALE KÖYÜ HAMAMI – SOMA / MANİSA

DARKALE KÖYÜ HAMAMI – SOMA / MANİSA

Tarhala Köyü girişinden, Kırkoluk Meydanı’na doğru çıkarken yolun solunda, dere kenarında hamam yer almaktadır. Kitabesi bulunmadığı için yapım tarihi hakkında kesin bir şey söylemek zordur. Yapı, Kültür Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 8.7.1977 tarih ve A.633 sayılı kararıyla eski eser olarak tescillenmiştir. YAPININ TARİHİ

Eserin tarihlendirmesi hakkında M. Çerkez, yapıyı plan, malzeme ve mimari özelliklerine bakarak Klasik Osmanlı dönemine tarihlendirmiştir. V. Günay’ın yayınladığı, 16. yüzyılın ilk yarısına ait tahrir defterlerinde yapı kayıtlıdır. Burada Tarhala Kâzası’nda imâr faaliyetleri arasında hamamın gelirlerinin buraya tâbi Soma Mahallesi’ndeki Orhan Bey Mescit ve Muallimhânesine vakıf olarak bırakıldığı kaydı bulunmaktadır. Bu kayda göre 16. yüzyılın ilk yarısında hamamın var olduğunu, dolayısıyla bu tarihten daha önce yapılmış olduğunu anlıyoruz. Bu bilgiler ışığında yapının 16. yüzyıl başlarında inşâ edilmiş Klasik Osmanlı dönemi hamamı olduğunu söyleyebiliriz.

YAPININ MİMARİ ANALİZİ

Kesme taş, kaba yonu taş ve tuğla malzemeden inşâ edilen yapı bugün metruk haldedir. Kalıntılardan yapının doğ-batı yönünde konumlandığı ve üç kubbeden meydana gelmiş bir plan şemasına sahip olduğu anlaşılmaktadır. Kubbelerden biri tamamen çökmüş ve kalıntısı hâlâ çöktüğü yerdedir. Diğer iki kubbe sağlamdır. Çeşitli sebeplere dayalı olarak tahribat çok fazla olduğu için bu haliyle hamamın planını anlayabilmek mümkün değildir. Alanda yapılacak ayrıntılı temizlik çalışmaları, çevresini saran ve yapıyı tahrip eden ağaçların kesilmesi ve kurtarma kazılarından sonra yapının planını anlamak ancak mümkün olacaktır.

Ayakta kalabilmiş mekânların değerlendirmesinin ise şöyle olabileceği kanaatindeyiz: Doğuda dikdörtgen bir kapıdan kare bir bölüme girilmektedir. Mekândaki kalıntılar bu bölümün hamamın soyunmalık kısmı olduğunu düşündürmektedir. Bu mekânın üzeri kubbeyle örtülüdür ve kubbeye geçiş elemanı olarak tromp kullanılmıştır. Buradan sivri kemerli bir kapıyla kareye yakın, kubbeli başka bir mekâna geçilmektedir. Bu mekân muhtemelen ılıklık olmalıdır. Buradan da yine kare planlı ve kubbeyle örtülü başka bir mekâna girilir. Kubbenin içinden buranın sıcaklık bölümü olduğu anlaşılır. Bunun dışında hamamın diğer mekân ve mimari elamanlarının yerlerini ve özelliklerini tespit edebilme imkânı yoktur.

Kaynak: Sanat Tarihi Yıllığı (Türk Mimarisinin Günümüze Kadar Geldiği Yerleşim: Tarhala)